Kobiety mogą być motorem napędowym innowacji i zmian w medycynie, jeśli tylko znajdą w sobie siłę do walki ze stereotypami. Rozmawiamy dr Henryką Bochniarz, przewodnicząca Rady Głównej Konfederacji Lewiatan, założycielką Akademii Liderek, współzałożycielką Kongresu Kobiet.

Kobiety znacznie rzadziej zakładają startupy niż mężczyźni i dotyczy to także ochrony zdrowia. Jak to zmienić?

Kobiety rzeczywiście rzadziej decydują się na założenie startupów w porównaniu do mężczyzn, ale to nie znaczy, że tego nie robią. Ostatnio byłam jurorką w projekcie Shesnovation skierowanym właśnie do kobiet, które rozpoczynają swoje innowacyjne działania i rozpiętość tematyczna zakładanych startupów była ogromna.

Jestem głęboko przekonana, że kobiety chcą działać, ale musimy zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów, by wyjaśnić mniejszą aktywność. Przede wszystkim potrzebujemy stworzyć otoczenie sprzyjające, które zachęca kobiety do przedsiębiorczości i ułatwia im ten proces. Wierzę w znaczenie programów mentorskich, dostępu do finansowania i zasobów oraz możliwości nawiązywania kontaktów z innymi kobietami w sektorze ochrony zdrowia.

Potrzebne jest większe promowanie kobiecych wzorców i sukcesów w przedsiębiorczości, aby zainspirować i motywować kolejne kobiety do odważnego podejmowania działań. Jednocześnie, musimy zająć się wyzwaniem stereotypów społecznych i uprzedzeń, które ograniczają kobiety w realizacji ambicji przedsiębiorczych. Poprzez przełamywanie tradycyjnych ról płciowych i dążenie do równych szans, jestem pewna, że możemy stworzyć bardziej otwartą i różnorodną kulturę startupową także w dziedzinie ochrony zdrowia.

Z jakimi stereotypami muszą nadal walczyć kobiety?

Niestety, jest ich wiele. Badania pokazują, że kobiety są postrzegane jako mniej zdolne lub kompetentne – to widać już na politechnikach i uczelniach medycznych. Nie warto się poddawać – jestem ekonomistką, a byłam prezeską Boeinga w Polsce, działałam w zmaskulinizowanym świecie, musiałam grać w tej drużynie, choć reguły nie były moje. I to było wzmacniające doświadczenie, z którego też narodziła się potrzeba wspierania kobiet.

Stereotypów jest więcej – kobiety często są postrzegane jako bardziej emocjonalne i mniej zdolne do podejmowania obiektywnych decyzji. To może prowadzić do marginalizacji ich opinii i pomysłów w kontekście decyzji biznesowych. Istnieje też przekonanie, że przywództwo jest domeną mężczyzn, a cechy uważane za „męskie”, takie jak asertywność i pewność siebie, są bardziej pożądane u liderów. To może utrudniać kobietom zdobycie pozycji kierowniczych i uznania za skuteczne przywódczynie. To wszystko siedzi najczęściej w męskich głowach i trzeba te przekonania krok po kroku obalać.

Jak Pani Doktor udało się mimo to zrobić karierę w biznesie. Jakie rady ma Pani dla innych kobiet?

Wierzę, że kluczem do sukcesu jest wiara w siebie i swoje zdolności. To właśnie ta wiara pozwala nam podjąć ryzyko i podejmować wyzwania, które prowadzą do rozwoju. Nie bójmy się wychodzić ze strefy komfortu i próbować nowych rzeczy.

Równocześnie, warto otaczać się mentorkami, inspirującymi osobami, które będą nas wspierać na drodze do osiągnięcia naszych celów. Bierzmy udział w programach szkoleniowych i zdobywajmy nowe umiejętności, które są kluczowe w naszej dziedzinie. Pamiętajmy również, że sukces nie jest liniowy i nie zawsze idzie zgodnie z planem. Nie dajmy się zniechęcić porażkom, traktujmy je jako naukę i motywację do dalszego rozwoju.

Weźmy przykładowo lekarki czy pielęgniarki, które mają pomysł i chcą się zrealizować w roli przedsiębiorczyń. Od czego zacząć?

Przede wszystkim warto przeprowadzić możliwie dokładne badania rynku, research, aby zrozumieć popyt i potencjał swojego pomysłu, potem zidentyfikować grupę docelową lub segment rynku, którą chcemy obsłużyć. Następnie potrzebny jest kompleksowy plan biznesowy, w którym przedstawia się swój pomysł i swoją wartość dodaną, strategię marketingową, prognozy finansowe i szczegóły operacyjne. Warto poszukać porad i wsparcia od ekspertów branżowych lub osób mających doświadczenie w przedsiębiorczości w dziedzinie ochrony zdrowia.

Co dalej? Buduj kontakty i uczestnicz w konferencjach czy warsztatach związanych z tematyką. Poznawaj ludzi, zapisz się do programu akceleracyjnego. Programów dla startupów jest wiele, nie tylko w Polsce. Warto szukać. One dają ogromne wsparcie już na wstępnym etapie rozwoju.

Po czym rozpoznać, że kultura organizacyjna – przykładowo w szpitalu – nie wspiera karier kobiet?

Niektóre z nich to brak różnorodności w stanowiskach kierowniczych, nierówności płacowe między płciami, ograniczone możliwości rozwoju zawodowego i awansu dla kobiet lub środowisko pracy sprzyjające dyskryminacji. W Lewiatanie przeanalizowaliśmy sytuację kobiet na rynku pracy i brak korzystnych polityk, takich jak choćby elastyczne godziny pracy czy wsparcie w zakresie opieki nad dziećmi, które bardzo utrudniają kobietom godzenie obowiązków zawodowych i osobistych.

I co zrobić, jeśli tak się dzieje?

Każda sytuacja, każde miejsce pracy jest inne, ale ważne jest, aby działać. Poszukaj sojuszników i osób o podobnym myśleniu, które podzielają Twoją perspektywę i wspólnie pracujcie nad rozwiązywaniem tych problemów. Czasami może być konieczne poszukiwanie wsparcia zewnętrznego, takiego jak organizacje działające na rzecz równouprawnienia płci, które mogą pomóc w skierowaniu uwagi na problemy i wprowadzeniu zmian. To trudne, ale warto być inicjatorem zmian.

Podsumowując, proszę o podanie kilku praktycznych rad dla kobiet.

• Wierz w siebie: nie ma żadnego powodu, żeby tego nie robić;
• Rozwijaj umiejętności przywódcze: Budowanie umiejętności przywódczych to nieustanny proces. Szukaj możliwości szkolenia, mentoringu i samorozwoju. Pracuj nad komunikacją, zarządzaniem zespołem, rozwiązywaniem problemów i podejmowaniem decyzji. Im bardziej rozwijasz swoje umiejętności, tym większe szanse na osiągnięcie sukcesu jako liderka;
• Buduj sieć kontaktów: to jest niezwykle ważne dla rozwoju kariery i osiągnięcia celów. Poznawanie innych profesjonalistów, mentorów i inspirujących kobiet może otworzyć drzwi do nowych możliwości, współpracy i wsparcia;
• Przełamywanie barier: z trudności i niepowodzeń warto wyciągać wnioski – traktujmy je jak naukę;
• Inspiruj się i bądź inspiracją dla innych: Szukaj inspiracji w innych kobietach liderkach. Czytaj ich historie sukcesu, słuchaj ich mądrości i ucz się z ich doświadczeń. Jednocześnie, bądź inspiracją dla innych kobiet.
• Dziel się swoimi sukcesami, dziel się wiedzą i wspieraj inne kobiety. Wywieraj pozytywny wpływ na innych i buduj silną społeczność liderów kobiet. Przywództwo wymaga wytrwałości, determinacji i nieustannego rozwoju. Droga do bycia liderką może być niełatwa, ale daje mnóstwo satysfakcji.

Czytaj także: Kobiety w medycynie mają nadala pod górkę. Jak to zmienić?

Wirtualna rzeczywistość może skutecznie zmniejszać lęk u pacjentów z guzem mózgu poddawanych obrazowaniu medycznemu – wynika z badania przeprowadzonego przez naukowców Narodowego Instytutu Raka w USA i AppliedVR.

Wyzwanie

Pacjenci, u których zdiagnozowano guza mózgu, doświadczają znacznie wyższego poziomu niepokoju w porównaniu z innymi pacjentami. Wynika on przede wszystkim z przebiegu klinicznego choroby, wysokiego obciążenia objawami oraz konieczności poddawania się regularnym badaniom neuroobrazowania w celu monitorowania postępu choroby. U wielu chorych występuje tzw. „lęk przed skanowaniem”, czyli niepokój i stres wynikający z oczekiwania na wyniki skanów medycznych i strachu przed potencjalnymi konsekwencjami.

Aby pomóc pacjentom, AppliedVR i National Cancer Institute przeprowadzili badania kliniczne skuteczności wirtualnej rzeczywistości (VR) w łagodzeniu lęku u pacjentów z guzem mózgu poddawanych skanowaniu obrazowemu. Objęło ono dwudziestu chorych, którzy otrzymali zestawy wirtualnej rzeczywistości z 41 programami w trzech kategoriach: dynamiczne oddychanie, relaks z przewodnikiem i natychmiastowa ucieczka.

Scenariusze dynamicznego oddychania mają na celu spowolnienie tętna i wywołanie uczucia spokoju, a techniki relaksacyjne z przewodnikiem koncentrują się na generowaniu uważności i identyfikacji „negatywnych myśli i emocji, których uczestnicy mogą doświadczać”. W scenariuszu natychmiastowej ucieczki celem jest rozproszenie uwagi poprzez przeniesienie chorego do zachwycającego otoczenia, np. na plażę.

Rezultat

Po pierwszej sesji VR pod okiem specjalisty, uczestnicy badania samodzielnie korzystali z technologii przez kolejny miesiąc. 90% z nich uznało interwencję VR za skuteczną. Tyle samo osób zadeklarowała chęć skorzystania z niej w przyszłości. 60% uczestników zgłosiło poprawę jakości życia dzięki korzystaniu z VR.

Pacjenci z guzami mózgu zmagają się ze znacznym stresem emocjonalnym, a obecne metody jego łagodzenia w postaci wizyt u specjalistów zdrowia psychicznego są dalekie od idealnych. Wirtualna rzeczywistość może wypełnić tę lukę, oferując zupełnie nowe podejście łagodzenia stresu. AppliedVR bada obecnie, w jaki sposób VR może pomóc pacjentom w radzeniu sobie z wyzwaniami psychologicznymi związanymi z chorobą, w tym z depresją.

Zalety

Główną korzyścią VR jest zdolność odwrócenia uwagi od stresujących procedur, co czyni ją obiecującą alternatywą dla tradycyjnych interwencji psychospołecznych. Program można dobrać do pacjenta, przenosząc go do wymarzonej rzeczywistości. VR nie jest jednak dla wszystkich, mogąc wywoływać – statystycznie bardzo rzadko – niepożądane objawy jak zawroty głowy czy niepokój.

Czytaj także: Inteligentny opatrunek pomaga w leczeniu ran.

ChatGPT potrafi diagnozować rzadkie choroby genetyczne oraz precyzyjnie interpretować wyniki badań laboratoryjnych. Ale czasami popełnia zagrażające życiu błędy. Mimo to, pod kilkoma warunkami AI jest gotowe, aby pomóc lekarzom – twierdzą autorzy nowej książki „Rewolucja AI w Medycynie. GPT-4 i nie tylko” (The AI Revolution in Medicine. GPT-4 and Beyond).

Trzej eksperci – Peter Lee (Microsoft), Carey Goldberg (Massachusetts Institute of Technology) i Isaac Kohane (Harvard Medical School) – napisali fascynujący podręcznik o tym, jakie zadania rutynowo wykonywane przez lekarzy, pielęgniarki i personel administracyjny placówek medycznych może przejąć AI. W tym celu dokładnie przetestowali model GPT-4 w zakresie diagnozowania, obliczania parametrów medycznych, opracowywania zaleceń terapeutycznych, pisania listów klinicznych i odpowiadania na złożone pytania pacjentów. Wyniki ich eksperymentów są zdumiewające.

Potrafi myśleć logicznie, ma całą wiedzę medyczną w jednym palcu

Sam Altman – dyrektor generalny OpenAI – w przedmowie nie kryje nadziei, że AI stanie się pierwszym tak uniwersalnym pomocnikiem pracowników ochrony zdrowia. GPT-4, czyli najnowszy model generatywnej sztucznej inteligencji, umożliwi dostęp do wiedzy medycznej miliardom ludzi, którzy napotykają na trudności w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych; może generować streszczenia prac badawczych wspierając naukowców albo pomagać lekarzom lub pielęgniarkom w podejmowaniu decyzji klinicznych, tworzeniu dokumentacji i pracach administracyjnych.

Według ostatnich badań, już około 10% lekarzy korzysta z generatywnej sztucznej inteligencji, jak ChatGPT m.in. w diagnozie i leczeniu bardziej skomplikowanych przypadków klinicznych. Jednak rzeczywista skala może być znacznie większa. W dużej części zapytań AI dostarcza precyzyjnych i poprawnych odpowiedzi. Mimo to, lekarze eksperymentujący z AI wkraczają na nieznane terytorium pełne podstępnych pułapek.

Sztuczna inteligencja zachwyca dokładnością, ale czasami zmyśla fakty i myli się, jednak robi to w tak subtelny sposób, że łatwo przeoczyć jej błędy. Jest jak ostry nóż, który pomaga dobremu szefowi kuchni przygotować wspaniałe dania, ale którym amatorzy mogą sobie pokaleczyć palce. Gdy myli się podpowiadając, jak leczyć pacjenta, może zagrozić jego zdrowiu lub życiu.

Trzeba od początku podkreślić dwa fakty. ChatGPT na zdecydowaną większość pytań dotyczących kwestii medycznych odpowie poprawnie. Naukowcy i inżynierowie stworzyli zaawansowaną technologię o bezprecedensowych możliwościach. To coś znacznie potężniejszego niż internet czy smartfon, bo po raz pierwszy maszyna naśladuje możliwości kognitywne mózgu. Zła wiadomość: nikt nie wie, jak właściwie ChatGPT działa, bo opiera się na miliardach punktów danych o różnej jakości, zebranych w Internecie i przetwarzanych następnie przez model AI stworzony z 1 biliona parametrów (reguł). Prześledzenie i zrozumienie sposobu funkcjonowania jest i będzie niemożliwe. No ale skoro działa, nieważne jest jak. W końcu do dziś nie poznaliśmy jeszcze wszystkich zagadek ludzkiego mózgu.

Po serii testów i długich konwersacji autorów książki, wnioski napawają nadzieją: ChatGPT może wskazać diagnozę, na którą nie wpadliby lekarze i zaplanować leczenie zgodne z najlepszymi praktykami. Ale może też źle obliczyć czas przepływu wlewu dożylnego i w efekcie zabić chorego. Błędy nie dyskwalifikują z góry AI w medycynie, ale korzystanie z niej będzie wymagać nowych umiejętności posługiwania się modelami AI.

A to daje początek nowemu partnerstwu między pracownikami służby zdrowia a sztuczną inteligencją, transformując obecną medycynę opartą tylko na decyzjach podejmowanych przez ludzi w „medycynę symbiotyczną”. Ta symbioza człowieka i maszyny będzie harmonijna dając nam wiele korzyści, pod warunkiem, że nauczymy się, jak rozmawiać ze sztuczną inteligencją, aby uzyskać precyzyjne odpowiedzi, ale także jak weryfikować jej podpowiedzi.

Asystent, którego trzeba kontrolować

GPT-4 wie zaskakująco dużo. Prawidłowo odpowiedział na 90 procent pytań z amerykańskiego egzaminu licencyjnego dla lekarzy (USMLE) zadanych przez autorów książki. Ma imponujące zdolności wyciągania wniosków i jest dobrym rozmówcą. Potrafi podsumować rozmowę między pacjentem a lekarzem i sporządzić notatki kliniczne, które można włączyć do elektronicznej dokumentacji medycznej. W testach prawidłowo przetłumaczył wyniki badań laboratoryjnych na standard medyczny FHIR.

AI potrafi nawet sprytnie unikać odpowiedzi na nieetyczne pytania. Jest elokwentna, kreatywna i potrafi porozumiewać się wieloma językami. Wyjaśni dziecku skomplikowane wyniki badań naukowych i przygotuje quizy medyczne dla studentów.

Z punktu widzenia pacjenta, ChatGPT pomaga podejmować bardziej świadome decyzje dotyczące leczenia, wyboru najbardziej odpowiedniego ubezpieczyciela zdrowotnego; świetnie sprawdza się jako doradca w kwestiach zdrowotnych i dobrego samopoczucia. Jeśli napiszesz, że „chcesz schudnąć”, AI poda ci listę porad o wiele bardziej wiarygodnych i opartych na faktach naukowych niż te, które otrzymasz od swojego najlepszego przyjaciela.

Subtelne błędy, poważne konsekwencje

GPT-4 to potężne narzędzie o nieskończonych umiejętnościach matematycznych, statystycznych, medycznych i lingwistycznych.

Niemniej jednak, cały entuzjazm wokół dużych modeli językowych trzeba na chwilę obecną ostudzić. Jest jeszcze zbyt wcześnie, by mówić o rewolucji. GPT-4 nadal się myli i wymyśla rzeczy, które brzmią przekonująco. Fabrykuje informacje i może uparcie mówić ci, że się mylisz, kiedy tak naprawdę masz rację. Za pierwszym razem AI może poprawnie odpowiedzieć na pytanie, tylko po to, by za drugim razem halucynować. Potrafi też zachowywać się jak dziecko przyłapane na gorącym uczynku, próbując się tłumaczyć, że błąd był „tylko literówką”.

Wciąż ma wiele ograniczeń: GPT-4 nie ma dostępu do wiedzy po styczniu 2022 r., kiedy to został przeniesiony do trybu offline. Nie posiada pamięci długoterminowej – po zakończeniu sesji konwersacyjnej, za kolejnym razem nie pamięta tego, co powiedział dzień wcześniej. Oznacza to, że ChatGPT nie jest w stanie rozpoznać pacjentów i ich problemów, a więc za każdą wizytą musi rozpoczynać całą analizę danych od nowa. Zapytania są ograniczone długością znaków, co może utrudniać analizę danych z często rozbudowanej elektronicznej dokumentacji medycznej.

Używaj, ufaj, ale sprawdzaj

Zrezygnowanie ze stosowania ChataGPT w medycynie tylko dlatego, że robi błędy, nie jest żadnym rozwiązaniem. Medycyna pilnie potrzebuje wsparcia w obliczu niedoboru pracowników służby zdrowia, obciążeń administracyjnych, rosnącego wypalenia zawodowego wśród lekarzy i pielęgniarek oraz ograniczonego i nierównego dostępu do opieki zdrowotnej. Tych problemów nie da się już rozwiązać za pomocą starych metod czy poprzez dokładanie pieniędzy.

Dyskutując ograniczenia sztucznej inteligencji, musimy być szczerzy: ludzie też popełniają błędy. Ocenia się, że błędy medyczne są trzecią główną przyczyną zgonów. GPT-4 ma potencjał, aby stać się i asystentem lekarza i pacjenta, współtworząc bezpieczniejszą medycynę, opiekę zdrowotną zorientowaną na pacjenta, wyposażając lekarzy w całkiem nowe umiejętności.

– Medycyna tradycyjnie opiera się na świętej relacji między lekarzem a pacjentem. Teraz przechodzimy do triady partnerstwa ze sztuczną inteligencją pośrodku – twierdzi Peter Lee, współautor książki.

Nikt nie ma wątpliwości, że z drugiej strony nie możemy kontynuować Dzikiego Zachodu w odniesieniu do sztucznej inteligencji. GPT-4 musi być regulowane, ale nie przesadnie, aby niepotrzebnie nie hamować rozwoju LLM w opiece zdrowotnej. Mamy zbyt wiele do stracenia, aby nie korzystać z AI.

Autorzy proponują, aby podobnie jak w przypadku mobilnych aplikacji zdrowotnych, aplikacje GPT-4 podzielić na te niskiego i wysokiego ryzyka. Pisanie zaleceń dotyczących zdrowego trybu życia nie wymaga regulacji, bo tutaj AI jest wiarygodna. Ale już stawianie diagnoz – które mają bezpośredni wpływ na zdrowie i życie pacjentów – wymaga nadzoru. Wszystko byłoby o wiele łatwiejsze, gdyby sztuczna inteligencja nigdy się nie myliła – podsumowują autorzy książki. Niestety, trudno się spodziewać, aby tak się stało w najbliższym czasie. Lekarze i pielęgniarki skorzystają jednak na sztucznej inteligencji, jeśli tylko nauczą się, jak z niej korzystać.

Czytaj także: Czy lekarze mogą bezpiecznie używać ChatGPT?

Wypowiedzi fikcyjnych ekspertów, zmanipulowane zdjęcia i sfałszowane prace naukowe służą do rozpowszechniania nieprawdziwych informacji o lekach, szczepieniach oraz terapiach. Dzięki sztucznej inteligencji ich odróżnienie od faktów staje się coraz trudniejsze.

Kłamstwo podparte dowodami

Barack Obama jako chirurg, Emmanuel Macron i Ursula von der Leyen jako lekarze oraz Theresa May jako pielęgniarka – sztuczna inteligencja jest w stanie wygenerować trudne od odróżnienia od prawdziwych fotografie. To może być też Bill Gates na spotkaniu z prezydentem Chin i USA w tajnym laboratorium, aby uzasadnić globalną teorię spiskową dotyczącą pandemii COVID-19. Albo filmy wideo pokazujące autorytety medyczne rzekomo polecające niesprawdzone naukowo terapie, a nawet zdjęcia polityków w rolach personelu medycznego, jak w naszym przykładzie.

Choć wyglądają realnie, łatwo się domyślić, że są sfałszowane – większość z nas wie, że to przecież były Prezydent USA, Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Prezydent Francji i była Premier Wielkiej Brytanii. Problem pojawia się wówczas, gdy trudno zweryfikować prawdziwość informacji albo nie mamy na to czasu w natłoku informacji. Przykład: Ursula von der Leyen jest rzeczywiście z wykształcenia lekarzem.

Każdy może wpaść w echo chamber

Fake newsy przybierają czasami subtelniejszą formę np. pytań, na które nauka nie ma odpowiedzi, niemożliwych do spełnienia oczekiwań wobec medycyny, danych dobieranych pod z góry ustaloną tezę.

Podważanie dowodów naukowych nie jest niczym nowym. Przykładowo, w latach 50-tych przemysł tytoniowy robił wszystko, aby zdyskredytować badania dotyczące związku raka płuc z paleniem papierosów. Dzisiaj, dzięki internetowi i sztucznej inteligencji, bez ograniczeń można rozpowszechniać fałszywe lub wprowadzające w błąd informacje. W ich pułapkę może wpaść każdy, zwłaszcza w mediach społecznościowych. Jedno nieświadome polubienie informacji, zdjęcia lub filmu z fake newsem na Facebooku, Instagramie, Tik Toku albo YouTubie powoduje, że algorytmy AI zaczną wyświetlać podobne posty, odfiltrowując te krytyczne. Wówczas użytkownik wpada w tzw. echo chamber (komorę echa), gdzie jego opinia jest manipulowana emocjonalnymi przekazami.

Błędne decyzje medyczne, malejące zaufanie

Infodemia zbiera śmiertelne żniwo, gdy osoba chora odmawia leczenia sięgając po „cudowne środki”, albo nie chce się zaszczepić, czego doświadczyliśmy podczas pandemii COVID-19. Dokładna skala zgonów spowodowanych fake newsami nie jest znana, bo zjawisko trudno zbadać. Kanadyjskie badanie sugeruje, że fałszywe informacje o szczepieniach przeciwko COVID-19 doprowadziły do odmowy lub opóźnienia szczepień u 2,35 mln Kanadyjczyków, czego efektem było 2800 możliwych do uniknięcia zgonów i koszty ok. 300 mln USD tytułem dodatkowych hospitalizacji.

Problem narasta także w Polsce. Według informacji Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, w ostatnich 5 latach liczba uchyleń od obowiązkowych szczepień niemal się podwoiła – z 40,3 tys. w 2018 roku do 72,7 tys. w 2022 roku. Na przestrzeni 10 lat, wzrost jest dziesięciokrotny.

Nawet jeśli fake newsy nie powodują bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia, mają niszczący wpływ na medycynę: spada zaufanie do lekarzy i nauki, podważane są kompetencje pracowników medycznych, pacjenci nie stosują się do zaleceń, maleje autorytet instytucji publicznych. Lekarze alarmują, że podczas wizyt muszą prostować przeczytane przez pacjentów w internecie informacje, a nawet spotykają się z bezpośrednią agresją. Pokonanie infodemii nie będzie łatwe. Eksperci apelują m.in. aby już od najmłodszych lat uczyć, jak rozróżniać fake newsy od faktów naukowych.

Czytaj także: ChatGPT jest 10-krotnie bardziej empatyczny niż lekarz?

Czy sztuczna inteligencja rozwiąże problem kolejek w ochronie zdrowia? Jakie postępy w medycynie pomagają coraz lepiej leczyć nowotwory? I czy polscy pacjenci mają do dostęp zaawansowanych terapii? Rozmawiamy z Dorotą Korycińską, Prezes Zarządu Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej oraz Stowarzyszenia Neurofibromatozy Polska.

Jaką rolę widzi Pani w onkologii dla sztucznej inteligencji i technologii cyfrowych?

Ze sztucznej inteligencji w zdrowiu już korzystamy, chociaż nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, jak bardzo wkroczyła w nasze życie. Coraz częściej pacjenci z cukrzycą, problemami kardiologicznymi mają możliwość dokonywania pomiarów parametrów organizmu w taki sposób, by modyfikować aktywność fizyczną lub dietę.

Mój smartwatch informuje mnie, jakie mam tętno i temperaturę ciała, ale może również przypomnieć o tym, że powinnam wypić kolejną szklankę wody albo wziąć pigułkę. Możemy więc mieć w ręku osobistego asystenta zdrowia, dostępnego 24 godz. na dobę, który będzie kontrolował określone parametry organizmu i np. wszczynał alarm, jeżeli wykryje nieprawidłowości i wyśle nas do lekarza. Może nawet w przyszłości umówi wizytę? Nie wykluczam.

Jestem przekonana, że sztuczna inteligencja nigdy nie zastąpi lekarza, natomiast może stanowić ogromne wsparcie w procesie diagnostyki i leczenia. Przede wszystkim w radiologii. Analiza badań radio-obrazowych to wręcz najbardziej pożądany obszar, w którym SI (Sztuczna Inteligencja) może stanowić wsparcie medyczne. To zresztą już się dzieje. Coraz więcej podmiotów medycznych korzysta ze wstępnej analizy zmian narządowych w obrazach wygenerowanych dzięki MRI, TC, PET. Ocena tych zmian oraz decyzja o ścieżce terapeutycznej należy oczywiście do lekarza, ale kto wie, może w przyszłości SI będzie również sugerować optymalne opcje terapeutyczne w wielu przypadkach.

Ze sztucznej inteligencji korzystają już stomatolodzy – w wielu gabinetach standardem jest procedura 3D oraz precyzyjne projektowanie leczenia wad zgryzu przy wspomaganiu SI.

SI to również przyszłość w chirurgii, w tym onkologicznej. Już się przyzwyczailiśmy do chirurgii robotowej. Za pomocą analizy SI możliwe jest dokonywanie precyzyjnego, trójwymiarowego pomiaru grubości tkanki kostnej i dopasowanie odpowiednich metod i narzędzi operowania.

Które etapy tzw. ścieżki pacjenta w systemie zdrowia najbardziej szwankują i jak mogłyby pomóc rozwiązania cyfrowe?

Największym problemem systemu ochrony zdrowia w Polsce są kolejki. Wszyscy ich doświadczamy. Przyczyny kolejek są złożone, a interesariusze systemu – zarządzający nim, kadry medyczne i pacjenci – podzieleni w interpretacji ich przyczyn. Kolejki, czyli w istocie ograniczenia w dostępności do świadczeń, są generowane m.in. przez brak odpowiedniej organizacji opieki zdrowotnej, brak kadry medycznej, ale również przez brak informacji i zwyczajne wykluczenie teleinformatyczne wielu chorych oraz nieodwoływanie wizyt przez część z nich.

Sztuczna inteligencja mogłaby pomóc w rozwiązywaniu problemów kolejkowych w wielu obszarach, np. w tej chwili pacjenci długo czekają na opisy badań radio-obrazowych. Analiza badań obrazowych przez SI to pierwszy obszar w medycynie, który może radykalnie skrócić kolejki! Radiolog po kilku godzinach pracy jest zmęczony, a SI – stale gotowa do pracy na najwyższych obrotach.

Kolejny obszar – zapisy na wizyty oraz projektowanie ścieżki pacjenta przez SI, w zależności od schorzenia, wyników badań jako wsparcie lekarza. Widzę też wsparcie SI w projektowaniu profilaktyki zdrowotnej i zapisach oraz przypominaniu o wykonaniu badań przesiewowych, szczepieniach, kontroli stanu zdrowia. Wydaje mi się, że stoimy u progu rewolucji w opiece zdrowotnej, a sztuczna inteligencja to obszar, który ma niezmierzone możliwości.

AI ma duży potencjał w badaniach naukowych nad nowymi lekami. Jednak do tego potrzebne są dane. Czy pacjenci onkologiczni są gotowi się nimi dzielić?

Jestem przekonana, że tak, lecz musi być spełnionych kilka podstawowych warunków. Przede wszystkim muszą wiedzieć, jaki jest cel dawstwa danych, potrzebna jest więc szeroka i powszechna edukacja w tym zakresie. Drugi warunek to bezpieczeństwo pacjentów. Muszą wiedzieć, że dane, które przekazują są odpowiednio przechowywane oraz wykorzystywane i że nie będą wykorzystane przeciwko nim.

Pacjenci z chorobami rzadkimi to te grupy chorych, które rozumieją, jak ważne są dane w zrozumieniu mechanizmów schorzeń. Widzą, że dane są potrzebne, by nauka opracowała skuteczne leczenie, na które 96% tych chorych w tej chwili nie może liczyć. W wielu ośrodkach naukowych na świecie badania naukowe są prowadzone w ścisłej współpracy między naukowcami, lekarzami a pacjentami. Uczą się od siebie wzajemnie.

Jak ocenia Pani postęp, jaki dokonał się w onkologii w ostatnich latach?

Działania na rzecz pacjentów rozpoczęłam ćwierć wieku temu, kiedy u bliskiej mi osoby zdiagnozowano rzadką chorobę nowotworową układu nerwowego. Z tej perspektywy oceniam postęp i jest on niebywały.

25 lat temu internet raczkował, był tylko jeden PET w Polsce (w Bydgoszczy), pracowni MRI było niewiele, badania woziłam w ogromnej teczce, ponieważ miały format ogromnych klisz, które lekarze oglądali na dużych, podświetlanych ekranach. Później nośnikami były płytki CD, a teraz badania przesyła się pocztą elektroniczną.

Rak zdiagnozowany u pacjenta to był wyrok, wybór terapii niewielki, techniki operowania również ograniczone. Dziś mówimy o raku jako o chorobie przewlekłej, a istotna jest jakość życia pacjenta w chorobie nowotworowej. Ostatnie lata przyniosły niezwykłe osiągnięcia w leczeniu chorób nowotworowych, dzięki m.in. niebywałemu rozwojowi genetyki.

Trudno wymienić wszystkie, ale najważniejsze, moim zdaniem to: immunoterapia, czyli wykorzystanie komórek odpornościowych w leczeniu nowotworów, terapie celowane możliwe dzięki biologii molekularnej, terapie CAR-T. W radioterapii to np. terapie protonowe oraz radiochirurgia stereotaktyczna i cała robotyka chirurgiczna. Poprawiły się również możliwości wczesnej diagnostyki – tu mam na myśli testy genetyczne i obrazowanie molekularne.

A czy pacjenci w Polsce mogą liczyć na najnowocześniejsze terapie?

Zmiany dzieją się oczywiście również w Polsce, lecz w stosunku do większości krajów unijnych ciągle jesteśmy opóźnieni.

Kryterium jest tu przeżywalność pacjentów onkologicznych. Przy czym są oczywiście szpitale onkologiczne, które zapewniają chorym najnowocześniejszą diagnostykę i leczenie, lecz nasz główny problem to późna wykrywalność chorób nowotworowych oraz dostęp do diagnostyki i leczenia. Polska cierpi na nierówności w zdrowiu, a sukces terapeutyczny jest niestety uzależniony w dużej mierze od kodu pocztowego. Pacjenci są diagnozowani w późnych stadiach, a długie oczekiwanie w kolejkach oraz nieprzyjazny choremu, skomplikowany system ochrony zdrowia znacznie utrudniają i ograniczają sukcesy zdrowotne.

Dodatkowo, polscy pacjenci nie mają takiego dostępu do terapii, jak mieszkańcy innych krajów unijnych. Według Onkoindexu, prowadzonego przez Fundację Alivia, pełną refundacją objęte są zaledwie 42 terapie, brak refundacji dotyczy 53 terapii, a częściowo refundowane ma 45 na 140 rekomendowanych przez ESMO. Mamy więc problem w dostępności w wielu wymiarach.

Dużą nadzieją było wprowadzenie dostępu do terapii innowacyjnych w ramach Funduszu Medycznego. Niestety, z ostatniego wykazu 33 terapii opracowanego przez Radę Przejrzystości do dalszego procedowania wybrano zaledwie 6. To słaby prognostyk.

Jakie innowacje – także z zagranicy – zaciekawiły Panią ostatnio?

Nie jestem oryginalna – jako prezes Stowarzyszenia Neurofibromatozy Polska najbardziej mnie interesuje dostęp polskich dzieci obciążonych tymi schorzeniami do jedynej póki co terapii do leczenia nieoperacyjnych guzów plexiformfibroma. To pierwsza i jedyna terapia dla tych pacjentów na świecie.

Szczególnie interesujące są terapie genowe. Mamy już doświadczenia w zastosowaniu terapii genowych i ta dziedzina z pewnością będzie się najbardziej dynamicznie rozwijać. Drugi kierunek to immunoterapie i terapie komórkowe w leczeniu nowotworów. Stara, klasyczna chemioterapia odejdzie w niepamięć.

Ciekawa jest również, rozwijająca się na razie bardziej w ciszy laboratoriów naukowych inżynieria tkankowa.

Nowe technologie, przykładowo aplikacje mobilne, umożliwiają mierzenie wyników terapii na podstawie opinii pacjentów, czyli w modelu tzw. patient-reported outcomes. Czy takie podejście jest potrzebne?

Pierwszy model PROs – jeszcze tak się nie nazywał – widziałam dawno temu w mierzeniu bólu u małego dziecka. To było w szpitalu.

To dobrze, że oprócz miary klinicznej w ocenie skuteczności terapii – np. parametrów klinicznych, fizycznych, morfologicznych – bada się również jakość życia poddawanych leczeniu pacjentów. Lecz ważne jest odpowiednie dobranie mierników jakościowych, ich analiza, a także opracowanie samego kwestionariusza i jego konstrukcja.

Aplikacja mobilna z pewnością pozwala na większy obiektywizm, niż ocena jakości leczenia przez pacjenta w szpitalu, w którym jest leczony. Tu jest duże pole do nadużyć.

Chyba jest dużo wyzwań przed nami również w tym obszarze.

Jako Prezes Zarządu Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej oraz Stowarzyszenia Neurofibromatozy Polska, jakich zmian w ochronie zdrowia życzyłaby sobie Pani, aby wychodziły one naprzeciw potrzebom pacjentów onkologicznych?

Marzenia mam zwyczajne, zbieżne z marzeniami chorych i dają się zamknąć w jednym słowie – dostępność. Dostępność do diagnostyki i leczenia przede wszystkim. I do nowoczesnych terapii.

Jako szefowa dwóch organizacji pacjentów życzyłabym sobie życzliwości decydentów, bez traktowania chorych jako natrętnych, roszczeniowych grup pacjentów, którzy ciągle czegoś chcą. W naszym słowniku jest „walka”: z chorobą, z kolejkami, o terapie, o miejsce w kolejce, o łóżko w szpitalu. Chciałabym, żebyśmy mogli wreszcie się leczyć, a nie walczyć o tę dostępność.

Chciałabym też, żeby obietnice kolejnych decydentów przestały być obietnicami, a stały się zrealizowanymi zadaniami i żeby kod pocztowy oraz zasoby i kompetencje własne pacjenta przestały być kryteriami sukcesu zdrowotnego. Ostatnie marzenie ma związek z niezrealizowaną obietnicą – to wprowadzenie porządnej i prawdziwej edukacji zdrowotnej do szkół. Wszyscy będziemy zdrowsi.

Czytaj także: Jak roboty pomagają w operacjach?

1 na 10 lekarzy korzysta z ChatGPT. Na razie nieoficjalnie, pytając o pomoc w postawieniu diagnozy albo doborze leku. Aż 50% pracowników służby zdrowia planuje to zrobić w najbliższym czasie. Co wolno, a czego nie współpracując z AI?

Używają, ale często się nie przyznają

Badanie opublikowane w nowym wydaniu Medical Economics sugeruje, że 10% amerykańskich lekarzy korzysta regularnie z ChatGPT, a 90% planuje wdrożyć technologię do wprowadzania danych do EDM oraz planowania wizyt. Większość lekarzy, którzy dotąd nie korzystali z generatywnej AI, przekonują się do niej po tym, jak ją przetestowali. Rośnie też poziom wykorzystania ChatGPT wśród pacjentów. 25% ankietowanych zadeklarowało nawet, że woli porozmawiać z AI niż iść do lekarza.

Ekspercie są zgodni: automatyzacja napędzana AI poprawi wydajność pracy, obniży koszty, zwiększy dostępność usług zdrowotnych, pomoże zmniejszyć obciążenia biurokratyczne. Nie brakuje też obaw: ograniczenie interakcji międzyludzkich, bezkrytyczne poleganie na sztucznej inteligencji, kwestie bezpieczeństwa przekazywanych danych.

Ale te hamulce i tak nie są w stanie powstrzymać ekspansji AI. 80% pacjentów, którzy już skorzystali z ChatGPT, aby uzyskać poradę medyczną, uznało, że jest to skuteczna alternatywa. Część pacjentów jest zdania, że w przyszłości… nie skorzysta z usług lekarza, który odmawia stosowania AI. Jednocześnie ponad połowa ankietowanych przyznaje, że sztuczna inteligencja nie zastąpi kontaktu z lekarzem.

Jest ryzyko, ale obecna medycyna też nie jest dokonała

Każde narzędzie stosowane w medycynie wiąże się z ryzykiem. Człowiek się myli stawiając diagnozy; mimo wysokich standardów higieny dochodzi do zakażeń szpitalnych. AI nie jest wyjątkiem – i tu trzeba na trzeźwo zestawić korzyści z zagrożeniami. Te pierwsze rosną, bo AI szybko się uczy, do tego powstają modele dedykowane medycynie.

Zamiast sprzeciwiać się stosowaniu sztucznej inteligencji, lekarze powinni już dziś uczyć się, jak z niej bezpiecznie korzystać i weryfikować poprawność otrzymywanych odpowiedzi. Podobnie jak w przypadku Google, gdzie wyniki wyszukiwania na pierwszej stronie mogą być najpopularniejsze, ale niekoniecznie wiarygodne, tak samo AI wymaga inteligentnego stosowania.

Jak lekarze korzystają z ChatGPT?

Według nieoficjalnych danych – najczęściej do weryfikacji diagnozy i doboru leku, czyli w rutynowej opiece i przy podejmowaniu decyzji klinicznych. Z dostępnych badań naukowych wynika, że dzisiaj bezpiecznie można go stosować np. do korespondencji z pacjentami i urzędami. Dobrze sprawdza się do tłumaczenia pacjentom skomplikowanych zagadnień oraz tworzenia zaleceń profilaktycznych oraz w logistyce: planowaniu przepływu pacjentów i pracy lekarzy, tworzeniu treści poradnikowych na stronę www, odpowiadaniu na standardowe pytania pacjentów. Właściwe wykorzystanie narzędzi AI może zmniejszyć koszty administracyjne nawet o połowę.

Nikt nie zabrania formalnie lekarzom pytać o drugą opinię AI. Można to robić, ale zachowując dużą czujność, unikając wprowadzania danych personalnych oraz weryfikując podane informacje. ChatGPT nie jest urządzeniem medycznym, więc w razie błędu nie można powołać się na jego wady. W rozwoju AI w medycynie jedno jest pewne: ChatGPT i podobne rozwiązania będą coraz częściej stosowane i staną się standardowym narzędziem w gabinecie lekarskim, asystentem administracyjnym i klinicznym. Każdy lekarz ma ograniczone możliwości kognitywne – i to niezależnie od doświadczenia i wiedzy – a taki automatyczny pomocnik może być idealnym uzupełnieniem, przejmując całą papierkową pracę, której nikt nie lubi.

Jeśli postęp w rozwoju AI będzie tak szybki jak obecnie, jest też spora szansa, że za niedługo powstanie system podobny do ChatGPT, ale kwalifikowany już jako narzędzie medyczne. Pracuje nad tym m.in. Google. Jego duży model językowy Med-PaLM 2 trafił niedawno do testów w wybranych placówkach ochrony zdrowia w USA. Trwają też próby rozwiązań AI, które miałaby pomagać w automatycznym tworzeniu elektronicznej dokumentacji medycznej oraz wyciąganiu wniosków poprzez zestawienie informacji z EDM z wiedzą w pracach naukowych.

Rozmowa z AI jak asystentem

Raport opublikowany w Medical Economics prezentuje też scenariusze przyszłości dla sztucznej inteligencji w gabinecie lekarskim. Eksperci są zgodni: dzięki AI, dni wpisywania notatek na klawiaturze są policzone, a cała interakcja człowieka z systemem IT odbywać się będzie za pomocą głosu.

Z badania przeprowadzonego przez Voicebot.ai wynika, że liczba osób korzystających z asystentów głosowych w opiece zdrowotnej wzrosła z 20 mln w połowie 2019 roku do 54,5 miliona w 2021 roku (dane dla USA). Najbardziej zaawansowani asystenci głosowi mogą obecnie przetwarzać informacje z 99% lub większą dokładnością.

A najlepsze dopiero przed nami, bo technologia rozwija się błyskawicznie. W ciągu następnych kilku miesięcy i lat możemy spodziewać się wprowadzenia nowych funkcji głosowych. Lekarze będą rozmawiać z systemami AI, wydawać im polecenia i wprowadzać dane do elektronicznej dokumentacji medycznej na podstawie rozmowy z pacjentem. Przed rozpoczęciem wizyty, lekarz zapyta o podsumowanie historii choroby pacjenta, a na zakończenie – o przesłanie wniosków i zaleceń pacjentowi,

Badanie pilotażowe przeprowadzone w latach 2021–2022 przez Amerykańską Akademię Lekarzy Rodzinnych wykazało, że korzystanie z asystenta AI z obsługą głosową doprowadziło do spadku czasu obsługi dokumentacji o 72% miesięcznie, co daje średnią oszczędność 3,3 godziny tygodniowo. Synchronizacja dyktowanych przez lekarza notatek z EHR – a to na razie tylko ułamek tego, co potrafi AI – pozwala zaoszczędzić godziny na pisaniu na komputerze.

Odzyskany czas lekarze mogą przeznaczyć na opiekę nad pacjentem, na którą nie mają czasu. Przykładowo, na profilaktykę. Albo po prostu na zasłużony odpoczynek zamiast siedzenia nad papierami po godzinach. Na to lekarze czekają najbardziej.

Pobierz bezpłatnie specjalne wydanie czasopisma o AI i ChatGPT w ochronie zdrowia

Naukowcy z Uniwersytetu w Cardiff opracowali bio-drukarkę potrafiącą wydrukować m.in. ludzką skórę. Nie byłoby w tym nic nowego gdyby nie fakt, że do jej zbudowania wykorzystali popularne klocki Lego. Dzięki temu urządzenie  jest nawet 300 razy tańsze od analogicznych, profesjonalnych rozwiązań.

Nowa bio-drukarka może precyzyjnie drukować w 3D warstwy komórek w wysokiej rozdzielczości, co pozwala odtworzyć strukturę ludzkiej tkanki. Wystarczy do konstrukcji z klocków dodać bio-tusz. Na razie naukowcy z Uniwersytetu w Cardiff wykorzystali swój wynalazek do druku warstw komórek skóry. A to już pozwala prowadzić eksperymenty naukowe, przykładowo sprawdzić jak oddziałują na siebie zdrowe i chore komórki skóry, pomagając w opracowaniu nowych metod leczenia chorób dermatologicznych.

Niedrogi biodruk 3D

Klocki Lego są tanie, a dodatkowo produkowane z wysoką precyzją i wytrzymałością materiałową. To właśnie za sprawą wysokiej jakości elementów Lego, naukowcom udało się zbudować biodrukarkę 3D i to za jedyne 500 funtów. Dostępne na rynku podobne urządzenia kosztują obecnie od 10 000 do nawet 150000 USD.

Zespół naukowców udostępnił już bezpłatnie dokładny projekt opisujący sposób konstrukcji bio-drukarki 3D w nadziei, że pomoże to innym badaczom tworzyć własne urządzenia i prowadzić kolejne eksperymenty. Jak podkreślają innowatorzy, projekt jest niedrogą alternatywą dla sprzętu będącego poza możliwościami finansowanymi większości zespołów badawczych.

W prace nad bio-drukarką zaangażowany był multidyscyplinarny zespół inżynierów i biologów. Do zbudowania konstrukcji wykorzystano standardowe klocki Lego, część mechaniczną Mindstorms i pompę laboratoryjną. Lego było już wcześniej stosowane do budowy standardowych drukarek 3D, ale bio-drukarki wymagają szczególnie wysokiego poziomu precyzji i stabilności, aby mogły być używane w warunkach laboratoryjnych.

Zespół z Cardiff University twierdzi, że ich innowacja osiąga wymagany poziom precyzji do drukowania 3D delikatnego materiału biologicznego.

Druk 3D rewolucjonizuje medycynę

Drukarka przyda się naukowcom badającym choroby skóry. Ale to nie jedyny tego typu wynalazek. Na początku tego roku, naukowcy z Uniwersytetu Swansea ogłosili, że stworzyli wydrukowany w 3D nos do sztucznych przeszczepów. W tym przypadku jako bio-tusz zastosowano hydrożel nanocelulozowy i kwas hialuronowy do drukowania 3D rusztowania sztucznej chrząstki. Po utwardzeniu, rusztowanie jest kąpane w roztworze komórek chrząstki pacjenta, a następnie wszczepiane chirurgicznie.

Z kolei BioFibR, kanadyjska firma zajmująca się inżynierią tkankową, wprowadziła niedawno na rynek dwa nowe produkty z włókien do zastosowań w inżynierii tkankowej i hodowli tkanek.

Czytaj także: Czy będziemy żyli 150 lat dzięki postępom w nauce? To możliwe.

Izraelskie Centrum Medyczne Sheba od lat utrzymuje się w pierwszej dziesiątce najlepszych szpitali na świecie. W wywiadzie dla OSOZ, Prof. Eyal Zimlichman, dyrektor ds. transformacji i innowacji, opowiada, w jaki sposób szpital wdraża innowacje technologiczne, aby stworzyć placówkę przyszłości.

Co obecnie w szpitalach wymaga szybkich zmian?

Przede wszystkim musimy w większym stopniu opierać decyzje na danych i skupić się na automatyzacji prostych procesów. Zacząłbym od przebudowania tradycyjnej ścieżki obsługi pacjentów, wprowadzając tam, gdzie to możliwe, cyfrowe procesy.

Dzisiaj menedżerowie starają się zarządzać szpitalami najlepiej jak to potrafią, poruszając się w narzuconych z góry ramach organizacyjno-prawnych – i niestety brakuje im możliwości, które dostępne są już w innych branżach i dzięki którym są one znacznie wydajniejsze niż opieka zdrowotna. Przykładowo, musimy dążyć do przechwytywania danych ze wszystkich punktów działalności szpitala, stosować zaawansowane narzędzia analityczne, w tym te wykorzystujące sztuczną inteligencję, i automatyzować przepływy pracy, aby szpital stał się wydajny jako organizacja, a jakość opieki i bezpieczeństwo pacjentów znacznie się poprawiły.

Aby usprawnić przepływy pracy, szpitale potrzebują centralnego miejsca zarządzania działalnością operacyjnej. Takiej wieży kontrolnej lub centrum dowodzenia do zarządzania procesami. „Szpitalna wieża kontrolna” powinna mieć dostęp do wszystkich danych i zaawansowanych narzędzi analitycznych w celu usprawnienia procesu podejmowania decyzji klinicznych, operacyjnych i administracyjnych. Takie rozwiązanie doprowadzi do znacznych oszczędności kosztów i poprawy jakości, bezpieczeństwa pacjentów i ich doświadczenia podczas pobytu w placówce lub leczenia w domu.

Jednak szpital przyszłości wymaga również zmian kulturowych. Nietrudno zauważyć, że opieka zdrowotna jest nadal nacechowana starym sposobem myślenia. Zdaję sobie sprawę, że nie jest łatwo zmienić punkt widzenia i styl pracy lekarzy, nawet jeśli zaprezentuje się fakty pokazujące czarno na białym, że obecne przepływy pracy muszą zostać zreformowane. Opór jest naturalną częścią innowacji. Dlatego transformacja kulturowa w digitalizacji jest kamieniem milowym, przez który musi przejść każdy podmiot medyczny.

I wreszcie – z czego zdaliśmy sobie sprawę podczas pandemii COVID-19 – musimy rozbudować wirtualny model opieki. Jestem przekonany, że w ciągu najbliższych kilku lat opieka zdrowotna będzie hybrydowa: świadczona wirtualnie – w domu pacjenta, gdy tylko to możliwe – oraz w fizycznej lokalizacji, takiej jak szpital lub specjalistyczna klinika.

Opieka zdrowotna przyszłości będzie więc opieką bez adresu pocztowego – usługi medyczne i opiekuńcze będą świadczone wszędzie: w domu, w szkole, w pracy, w klinice itd.

W opiece hybrydowej wyzwaniem będzie zdefiniowanie granicy pomiędzy opieką online a opieką na miejscu.

Tak. Jestem pewien, że opieka długookresowa, rehabilitacja i opieka pooperacyjna wkrótce będą przede wszystkim hybrydowe, w dużej części realizowane poza szpitalem.

Oczywiście opieka doraźna zawsze będzie świadczona na miejscu, w klinice lub przez mobilne zespoły odwiedzające pacjentów w ich domach. W Sheba mamy już oddziały hybrydowe, w których niektóre łóżka są wirtualne. Pacjent może być hospitalizowany w szpitalu – jeśli jego stan tego wymaga – lub w domu przez nasz zdalny personel opiekuńczy, przy stałym monitoringu i komunikacji z pomocą technologii cyfrowych.

Taki model będzie upowszechniał w kolejnych latach, bo tego oczekują pacjenci, a do tego możemy uzyskiwać lepsze wyniki leczenia.

Wizja elastycznego podejścia do opieki nad pacjentem brzmi obiecująco, ale aby się urealniła, zmiany muszą dokonać się nie tylko w szpitalu, ale także w systemie ochrony zdrowia, polityce refundacyjnej.

System ubezpieczeń zdrowotnych – i polityka opieki zdrowotnej – czeka nieuchronna reforma, bo w obecnej formie ugną się pod naciskiem nieefektywnych procesów i rosnących kosztów. Jest to nieuniknione, jeśli chcemy poważnie traktować pacjentów i budować medycynę skupioną wokół ich potrzeb.

Wiemy – a pandemia jedynie nam o tym przypomniała – że pacjenci wolą pozostać w domu niż iść do szpitala. Nie możemy już tego dłużej ignorować – pacjentocentryczność polega na dostarczaniu opieki tam, gdzie i jak pacjent tego chce.

Centrum Medyczne Sheba stworzyło ARC – Centrum Innowacji Cyfrowych. W jakim celu?

Dzięki temu, że udało nam się skupić 140 partnerów z prawie 30 różnych krajów, ARC stało się akceleratorem cyfrowej transformacji ochrony zdrowia. Pomysł stworzenia hubu innowacji zrodził się w szpitalu Sheba, a następnie szybko ewoluował w stronę globalnej platformy, w ramach której różni interesariusze mogą dzielić się swoją wizją tego, jak powinna wyglądać przyszłość zdrowia, wymieniać się doświadczeniem, wypróbowywać swoje rozwiązania.

ARC powstało, aby wykorzystać nową siłę innowacji; udowodnić, że technologie cyfrowe naprawdę przynoszą wymierne korzyści, a także by wdrażać je na dużą skalę – nie tylko w Sheba Medical Center, ale szpitalach na całym świecie. Chcemy być akceleratorem pozytywnych zmian, wprowadzać nowości tam, gdzie obecne rozwiązania nie działają dobrze.

Jednym z konkretnych celów ARC jest współpraca z innowacyjnymi firmami sektora nowych technologii w procesie budowy centrum dowodzenia szpitalem przyszłości, o czym wcześniej wspomniałem. Eksperymentujemy i szukamy rozwiązań, które pomogą nam lepiej zarządzać szpitalem, wykorzystując dane do zmiany modelu podejmowania decyzji z podejścia opartego na intuicji na podejście zakotwiczone w dowodach.

Mówiąc inaczej, ARC jest ekosystemem podobnie myślących organizacji, których celem jest przekształcenie opieki zdrowotnej i wykorzystanie siły transformacyjnej cyfryzacji. To nie jest ani hobby, ani coś, co robimy, ponieważ nie mamy nic innego ważniejszego na głowie. Musimy zdać sobie w końcu sprawę, że nie możemy kontynuować opieki zdrowotnej w sposób, w jaki robiliśmy to przez ostatnie dziesięciolecia. W przeciwnym razie systemy opieki popadną w zapaść, przez co nie będziemy mogli zapewnić pacjentom leczenia i opieki zgodnej z aktualnym rozwojem wiedzy naukowej i technologii.

ARC to także ekosystem cyfrowych startupów medycznych. Czy Sheba Medical Center wdraża rozwiązania opracowane przez innowacyjne firmy?

Jak najbardziej. ARC to takie laboratorium pomysłów, w którym startupy mogą rozwijać i testować swoje rozwiązania. Jesteśmy bardzo pragmatyczni: jeśli rozwiązanie działa i wykazuje korzyści i jest efektywne kosztowo, wdrażamy je na dużą skalę.

Współpraca ze startupami pracującymi z pasją nad najnowocześniejszymi technologiami dla ochrony zdrowia może stać się dla każdej placówki opieki zdrowotnej przełomowym punktem w rozwoju, krokiem milowym na drodze do bycia liderem innowacyjności. Włączanie startupów w budowę medycyny przyszłości jest też korzystne z punktu widzenia centralnej polityki zdrowotnej – inwestując w rodzime pomysły, gwarantujemy, że postęp technologiczny będzie zgodny z lokalnymi oczekiwaniami, wychodząc naprzeciw potrzebom społeczności danego regionu, likwidując wąskie gardła w opiece zdrowotnej. W Sheba wprawdzie skupiamy się na opracowywaniu rozwiązań, które można będzie wdrożyć w naszym państwie, ale inspiracji szukamy na arenie międzynarodowej. Nazywamy to otwartą innowacją.

Wszyscy mówią o AI i dużych modelach językowych LLM. Czy tzw. generatywna sztuczna inteligencja będzie miała wpływ na opiekę zdrowotną?

LLM będą miały wręcz krytyczny wpływ na opiekę zdrowotną. Jedną ze zmian, której wkrótce doświadczymy, jest zdolność generatywnej sztucznej inteligencji do wyeliminowania wielu powtarzalnych zadań wykonywanych obecnie przez lekarzy lub pielęgniarki. Takiej automatyzacji pilnie potrzebujemy, ponieważ brakuje nam pracowników służby zdrowia i jest to już problem globalny.

Z drugiej strony, generatywna sztuczna inteligencja zapewni zupełnie nowe rozwiązania dla pacjentów, umożliwiając im wyszukiwanie i znajdowanie wiedzy związanej z opieką zdrowotną, poprawiając dostępność do usług medycznych. Pierwsze zastosowania generatywnej sztucznej inteligencji są już testowane w warunkach klinicznych i wszyscy jesteśmy podekscytowani tą nową technologią.

Wyobraźmy sobie rok 2028. Jak wygląda ścieżka obsługi pacjenta w szpitalu?

W dużej części hospitalizacja nie będzie realizowana w szpitalu, chyba że pacjent wymaga przeprowadzenia operacji lub zabiegu medycznego.

Opieka będzie wirtualna, realizowana prosto w domu chorego lub w jego codziennym środowisku życia. Ale nawet jeśli pacjent będzie musiał udać się do szpitala, jego doświadczenia będą zupełnie inne. A to dlatego, że szpitale będą płynniej niż teraz zarządzać obsługą każdego pacjenta. Wiele procesów zostanie zautomatyzowanych i dobrze zaplanowanych: pacjenci nie będą musieli czekać w poczekalniach lub chodzić z jednego pokoju do drugiego na badania. Większość parametrów życiowych będzie zbierana na bieżąco i analizowana przez sztuczną inteligencję.

Lekarze będą w 100% dostępni dla pacjentów i nie będą w ogóle zajmować się pracą administracyjną, a wizyta w szpitalu będzie tylko jednym z wielu etapów dobrze skoordynowanej opieki. Rutyną będzie zdalne monitorowanie stanu zdrowia po zabiegu i zbieranie wyników raportowanych przez pacjentów, aby w czasie rzeczywistym – a nie tylko podczas wizyt kontrolnych, od czas do czasu – korygować opiekę i zalecenia do stanu zdrowia. Ale taka przyszłość nie wydarzy się ot tak, z przypadku. Musimy ją świadomie i strategicznie zbudować.

Czytaj także: Instytut Matki i Dziecka eksperymentuje ze sztuczną inteligencją

Sieć lekarzy innowatorów Naczelnej Izby Lekarskiej NIL IN organizuje konferencję na temat nowoczesnych technologii w medycynie. NIL IN Summit odbędzie się 15-16 września w formule on-line.

NIL IN od roku skupia wokół siebie lekarzy zainteresowanych innowacjami cyfrowymi w ochronie zdrowia. W tym czasie sieć zorganizowała szereg szkoleń, przygotowała serię podcastów oraz przeprowadziła konkurs na najciekawsze praktyczne wdrożenia innowacji w placówkach ochrony zdrowia. I to właśnie podczas wrześniowego NIL IN Summit poznamy jego laureatów.

Sesje tematyczne konferencji:

• „I have a dream” – lekarze w systemie ochrony zdrowia przyszłości
• Historie lekarzy innowatorów
• Perspektywa Ścieżki Opieki / Koordynacji
• Perspektywa Pacjenta
• Perspektywa Płatnika / Regulatora
• Perspektywa Organizacji
• Perspektywa Zdrowia Publicznego
• Perspektywa Technologii. AI / Automatyzacja

Wśród tematów m.in.:

• Innowacyjny szpital
• Kultura współpracy w medycynie
• Care paths – ścieżki opieki
• Zarządzanie zmianą i ocena wartości
• Przyspieszanie procesu i upowszechnienia innowacji w opiece zdrowotnej
• Lekarze innowatorzy – lekcje z sukcesów i porażek
• Innowacje w opiece ambulatoryjnej
• Pionierzy AI
• Pełzająca rewolucja w ochronie zdrowia
• Człowiek i technologia w medycynie
• Dane medyczne w pracy lekarza – stan obecny i pożądane zmiany

Wśród prelegentów są też goście zza granicy, w tym Finlandii, Izraela, Hiszpanii i Francji. NIL IN zapowiada, że wydarzenie to okazja, aby poznać trendy w innowacjach w opiece zdrowotnej, zaczerpnąć inspiracji od praktyków z Polski i zza granicy oraz nawiązać wartościowe kontakty.

Harmonogram i rejestracja na NIL IN Summit 2023 – kliknij tutaj

W sierpniowym numerze czasopisma OSOZ Polska odwiedzamy najbardziej innowacyjne szpitale oraz sprawdzamy możliwości ChatGPT w medycynie.

Tematy numeru:

• Jak korzystać z ChatGPT? Poradnik dla lekarzy
• Szpitale przyszłości. Wizyta w Izraelu i Arabii Saudyjskiej
• Co z e-zdrowiem po wyborach? 11 postulatów
• Bizneswoman w medycynie. Wywiad z dr Henryką Bochniarz

Kliknij tutaj, aby pobrać bezpłatnie sierpniowe e-wydanie OSOZ (wersja PDF – 9,5 MB)

Spis treści:

• ChatGPT w medycynie. Kiedy lekarze mogą stosować AI?
• Fake newsy zagrażają życiu i zdrowiu.
• Digitalizacja po wyborach. 11 postulatów dla e-zdrowia.
• Aplikacja mobilna, która poprawia jakość snu.
• Innowacje. Bio-drukarka z klocków Lego oraz AI do pomocy w EDM.
• Infografika. Jak dane ratują życie.
• Medycyna przyszłości. Wizyta w Sheba Medical Center w Izraelu.
• Wywiad. Dorota Korycińska o cyfryzacji i innowacjach w onkologii.
• Raport. Polacy nadal mało świadomi zagrożeń cybernetycznych.
• Sztuczna inteligencja. Wielki test ChatGPT w ochronie zdrowia.
• Kobiety w medycynie. Wywiad z dr Henryką Bochniarz.
• Zarządzanie i cyfryzacja. Jak uprościć ścieżkę pacjenta z pomocą IT?
• Analiza statystyczna. Sprzedaż leków na bezsenność.
• Farmacja. Predykcyjne podsumowanie roku 2023 w aptekach.

Wszystkie wydania archiwalne dostępne są na zakładce POBIERZ.