Wyzwania związane z założeniem i prowadzeniem biznesu zniechęcają lekarzy innowatorów do wprowadzania nowych produktów i usług na rynek, a lekarze paradoksalnie rzadko współpracują ze startupami tworzącymi rozwiązania dla medycyny – wynika z raportu NIL IN dotyczącego roli lekarzy w polskich startupach.

Polscy lekarze i naukowcy stanowią jedną z najbardziej wykwalifikowanych grup zawodowych w Unii Europejskiej, jednak wciąż możemy pochwalić się tylko nielicznymi międzynarodowymi sukcesami rodzimych startupów medycznych.

Aby poznać przyczynę tego stanu, grupa robocza ds. startupów NIL IN – Sieci Lekarzy Innowatorów Naczelnej Izby Lekarskiej, przeprowadziła badanie wśród polskich startupów medycznych, którego wnioski przedstawione są w raporcie „Przychodzi pomysł do lekarza, czyli rola lekarza w ekosystemie startupów medycznych”. Na ankiety odpowiedzieli przedstawiciele blisko 50 startupów. 

Lekarze uczą się tylko medycyny

Raport wskazuje kluczowe bariery, jakie napotykają lekarze chcący realizować się w roli przedsiębiorców. Lekarze, którzy chcą pracować w zawodzie i jednocześnie rozwijać startup, muszą przygotować się na dwa pełne etaty. Kolejnym problemem jest brak wiedzy dotyczącej prowadzenia działalności gospodarczej oraz tego, jak zamienić pomysł na produkt lub usługę dostępną na rynku, w szczególności jak zdobyć finansowanie i zbudować zmotywowany zespół. Ankietowani przyznają, że takiej wiedzy nie zdobywa się na studiach medycznych czy w procesie kształcenia ustawicznego. Nadal istnieje też silnie zakorzeniony pogląd, że „lekarz powinien leczyć, a nie zajmować się biznesem”

– W powszechnej opinii startupy medyczne to domena ludzi biznesu i technologii. Jednak nawet najdoskonalsza technologia musi odpowiadać potrzebom ich użytkowników – pacjentów, lekarzy, pielęgniarek – oraz realiom rynku zdrowia. Proces rozwoju innowacji medycznych bez zaangażowania pracowników ochrony zdrowia nie jest możliwy – komentuje Jakub Chwiećko, partner zarządzający i lider grupy ds. startupów NIL IN.

Pomysły lekarze się marnują, bo nie wiem, jak je przekuć na rozwiązanie

Przepaść pomiędzy światem medycyny i technologii jest ogromna.

Nadal niewielką część startupów w Polsce zakładają lekarze, choć zdecydowana większość z nich szuka współpracy z podmiotami medycznymi oraz lekarzami – wynika z raportu. W praktyce oznacza to, że wiele innowacyjnych pomysłów lekarzy trafia do szuflady. Z drugiej strony startupy dysponujące przełomową technologią mają problem ze znalezieniem konsultantów medycznych, niezbędnych w procesie dopasowania innowacji do potrzeb rynku. Część z nich nie współpracuje na stałe z żadnym lekarzem.

– Wspieranie lekarzy-przedsiębiorców poprzez dostęp do mentorów, programów szkoleniowych i kapitału inwestycyjnego może pomóc w zwiększeniu liczby startupów medycznych w Polsce. Tworzenie ekosystemu, który łączy lekarzy z osobami o doświadczeniu biznesowym, jest kluczowe dla rozwoju tego sektora. Warto podkreślić, że mimo tych wyzwań, lekarze-przedsiębiorcy w Polsce nadal podejmują ryzyko i zakładają startupy medyczne, przyczyniając się do innowacji w opiece zdrowotnej i poprawy życia pacjentów. To grupa pasjonatów, która może odgrywać coraz większą rolę w przyszłości medycyny w Polsce – podkreśla Jakub Chwiećko.

Młodzi lekarze przyszłością innowacji medycznych

Wnioski z raportu dotyczą także czynników demograficznych. Kobiety stanowią 60% lekarzy w Polsce, jednak tylko 38% lekarek innowatorek wzięło udział w badaniu. To wskazuje, że kobiety nadal rzadziej niż mężczyźni decydują się na rozwijanie zainteresowań przedsiębiorczych.

Aż 73% lekarzy współpracujących ze startupami to osoby do 39 roku życia, w tym 32% osób to osoby przed 30 r.ż., często w trakcie specjalizacji. 27% stanowią osoby po 40 r.ż., z czego tylko 3 ankietowanych miało więcej niż 50 lat.

Większość badanych (64%), rozpoczęło współpracę ze startupami przed 30 rokiem życia, a 58% (20 odpowiedzi) współpracuje z nimi od 2-5 lat, co można skorelować z niskim wiekiem rozpoczęcia współpracy i ankietowanych. Tylko dwie osoby wskazały, że działają w startupach dłużej niż 10 lat.

Rola Lekarzy w Startupach: Wsparcie i Doradztwo

W analizie ról lekarzy w startupach medycznych dominującą funkcją jest rola doradcy. Z danych wynika, że niemal połowa lekarzy występuje w tym charakterze. 5 lekarzy (14%) pracuje na stanowisku dyrektora/managera startupu. 3 z nich kontynuuje pracę w sektorze publicznym, a 2 nie pracuje już w charakterze lekarza. 6 osób deklaruje się jako założyciele startupów – połowa z nich nie wykonuje już czynnie zawodu lekarza.

Innowacje w wielu obszarach medycznych

Wśród lekarzy zaangażowanych w startupy reprezentowane jest szerokie spektrum specjalizacji medycznych, co oznacza, że rozwiązania tworzone przez te startupy nie ograniczają się do jednej wąskiej dziedziny, ale obejmują różne obszary medycyny. Wśród ankietowanych znaleźli się m.in. specjaliści anestezjologii i intensywnej terapii, laryngologii, medycyny rodzinnej, chirurdzy, ortopedzi, pediatrzy, hematolodzy czy radiolodzy.

Twórcy raportu mają nadzieję, że będzie on wsparciem dla innowatorów, pobudzając rozwój innowacji w środowisku medycznym. Aby zagwarantować dynamiczny rozwój innowacji dla medycyny „Made in Poland”, niezbędna jest akceleracja współpracy sektora ochrony zdrowia z sektorem nowych technologii. Tak, aby rozwiązania zdrowia cyfrowego – które w przyszłości pomogą zmniejszać obciążenia administracyjne placówek medycznych, wspomagać podejmowanie decyzji klinicznych czy wspierać pacjentów w zarządzaniu chorobą – były dopasowane do realiów krajowego rynku i odpowiadały na wyzwania, z którymi już się mierzymy albo będziemy musieli się wkrótce zmierzyć.

KLIKNIJ TUTAJ, aby pobrać pełny raport „Przychodzi pomysł do lekarza „Przychodzi pomysł do lekarza, czyli rola lekarza w ekosystemie startupów medycznych” dostępny jest na stronie NIL IN.

Czytaj także: Wywiad z Jakubem Chwiećko, liderem grupy ds. startupów NIL IN

Każdego dnia wysyłanych jest ok. 3,4 miliarda wiadomości phishingowych. Część z nich trafia do skrzynki spamowej, część kasujemy od razu, bo nauczyliśmy się je rozpoznawać. Mimo to phishing jest ulubioną i skuteczną formą ataków cybernetycznych, także w medycynie. Na co zwracać uwagę?

Na maile o spadku od bogatego wujka zza granicy mało kto już się nabiera lub są odsiewane automatycznie przez skrzynki mailowe zanim je zdążymy przeczytać. Podobnie jest z informacjami o niedostarczonej przesyłce przez kuriera, które często już na pierwszy rzut oka wyglądają podejrzanie.

I choć wydaje nam się, że nie damy się nabrać, fakty są inne: według raportu Proofpoint 2022 State of the Phish, w ubiegłym roku 83% organizacji padło ofiarą ataku phishingowego. 25% wszystkich naruszeń danych wiąże się z phishingiem.

Z kolei według badania Healthcare Cybersecurity Survey, ataki phishingowe są największym zagrożeniem dla służby zdrowia. Stanowią one 45% wszystkich cyberataków. Zaraz po nich są ataki ransomware (17%) i naruszenia danych (7%).

Wystarczy nieuważne kliknięcie na link albo otwarcie PDF-a w zainfekowanej wiadomości, a na komputerze instalowane jest złośliwe oprogramowanie będące dla hackerów bramą do danych. Statystyki nie pozostawiają złudzeń: phishing jest nadal jednym z największych zagrożeń dla cyberbezpieczeństwa. I to mimo tego, że stosowany jest od lat i zdążyliśmy się już z nim oswoić.

Nie tylko my jesteśmy czujniejsi a systemy IT szczelniejsze. Także hackerzy doskonalą wiadomości phisingowe. Te najlepsze już nie zawierają rażących błędów językowych, literówek albo dziwnych, kolorowych czcionek. Mogą do złudzenia przypominać identyfikację graficzną banku lub firmy kurierskiej.

Oto kilka najważniejszych zasad pomagających skutecznie odróżnić wiadomość phishingową od autentycznego maila:

• Wiadomość informuje, że należy natychmiast wykonać jakieś działanie, w przeciwnym razie coś ci grozi, np. utrata danych, zablokowanie konta, grzywna itd. Takich wiadomości nigdy nie wysyłają ani banki, ani urzędy. Groźby finansowe mają skłonić do szybkiego, emocjonalnego działania i wyłączenia racjonalnego myślenia (im dłużej myślimy o sprawie, tym bardziej wydaje nam się podejrzana);

• Wiadomość sugeruje, że trzeba wprowadzić poufne dane, takie jak numer konta bankowego, kod PIN do bankowości internetowej lub numer karty kredytowej albo zalogować się w serwisie, aby zweryfikować tożsamość. Dlatego niezależnie od phishingu, logować się należy zawsze na stronach, które mamy zapisane albo które możemy wyszukać w wyszukiwarce. Linki w mailach mogą prowadzić do zdublowanych, fałszywych stron;

• Wiadomości phishingowe zawierają często linki albo załączniki, których się nie spodziewamy;

• Nadal zdarza się, że tekst wiadomości jest źle napisany, a grafika niepodobna do poprzednio wysyłanych maili. Tekst zawiera różne czcionki albo nieprawidłowe znaki specjalne (np. polskie);

• Wiadomość zawiera bezosobowy wstęp, jak „drogi kliencie” lub „proszę pana/proszę pani”;

• Wiadomość nie zawiera danych kontaktowych (ale uwaga: czasami zawiera umyślnie dane do kontaktu, które są drugim etapem wprowadzania w błąd).

Tak jak zmieniają się metody hackerów, trzeba aktualizować swoje umiejętności w zakresie cyberbezpieczeństwa. Przykładowo, kilka lat temu dużo mówiło się o tym, że zaufane strony muszą zaczynać się od „https://”? Takie oznaczenie gwarantuje bezpieczne połączenie z godną zaufania witryną, czyli posiada certyfikat SSL. Niestety, coraz więcej oszustów phishingowych także stara się o certyfikat, aby zwiększyć skuteczność ataku.

Warto wyrobić sobie kilka nawyków, które pozwolą zwiększyć poziom bezpieczeństwa cybernetycznego. Po pierwsze, zasada sprawdzania linków w wiadomościach e-mail i sieciach społecznościowych przed ich kliknięciem. Ale z dużą czujnością, bo fałszywe witryny mogą mieć bardzo podobne adresy, różnić się jedynie kilkoma znakami. Każdy może kupić adres domeny, nawet jeśli jest podobny do dużej instytucji.

Po drugie, wiadomości z urzędów albo z banku można zweryfikować dzwoniąc do tych instytucji. Innym sposobem jest skopiowanie treści podejrzanego maila w Google, aby sprawdzić, czy nie ma ostrzeżeń przed tego typu wiadomościami. Po trzecie, bądź wyczulony na otwieranie załączników z nieznanych adresów e-mail. Mogą to być informacje o fakturze, wezwanie do zapłaty, ważna wiadomość z banku itd. Jeśli już koniecznie chcesz się zalogować dla świętego spokoju, otwórz stronę bezpośrednio w przeglądarce, tak jak to robisz zwyczajowo, a nie klikając na odnośnik. Po czwarte, sprawdzaj, kto jest nadawcą wiadomości, a dla pewności wyszukaj w Google, czy adres e-mail naprawdę należy do instytucji, za którą się podaje.

Co zrobić, gdy otrzymasz wiadomość phishingową?

• Nigdy nie klikaj żadnych linków ani załączników w podejrzanych wiadomościach e-mail. Jeśli otrzymasz podejrzaną wiadomość, ale nie masz pewności, czy jest prawdziwa czy fałszywa, zweryfikuj ją: logując się na oryginalnej stronie z przeglądarki, dzwoniąc do instytucji, wpisując kilka pierwszych zdań z maila do Google.
• Zgłoś wiadomość do instytucji, pod którą się podszywa.
• Kliknij w skrzynce mailowej opcję „oznacz/zgłoś jako SPAM”, dzięki której filtry doskonalą swoje umiejętności wykrywania oszustw.
• Usuń wiadomość (także z kosza).

I na koniec, eksperci zalecają przeglądanie skrzynki SPAM, bo nadal trafiają tam także prawdziwe maile, na które czekamy, a które algorytmy – z różnych przyczyn – zakwalifikowały jako fałszywe. Takie codziennie otwieranie SPAMu wyrabia nawyk czujności.

Phishing jest nadal skuteczny, bo wystarczy jedno omyłkowe kliknięcie, aby hacker przejął kontrolę nad komputerem, uzyskał dostęp do danych albo wkradł się na konto bankowe. Phishing może być też wysyłany SMS-em albo przez popularne komunikatory internetowe, wówczas najczęściej hackerzy celują w przejęcie danych logowania do konta bankowego.

Czytaj także: Pobierz bezpłatny raport na temat bezpieczeństwa cybernetycznego i obejrzyj webinar

Agencja Badań Medycznych ogłosiła wyniki konkursu na Regionalne Centra Medycyny Cyfrowej (RCMC). 500 mln zł rozdzielono pośród 18 ośrodków, które otrzymają od 24 do 30 mln zł.

Cyfryzacja badań klinicznych

Utworzenie Regionalnych Centrów Medycyny Cyfrowej (RCMC) ma pomóc w analizie danych medycznych pochodzących z badań klinicznych a także w opiece szpitalnej w obszarze rozwiązań cyfrowych. W ramach jednostek powstanie zaplecze pozwalające na bezpośrednią analizę danych uzyskanych z próbek biologicznych pochodzących od uczestników badań klinicznych.

Pierwsze miejsce w konkursie zajął projekt Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu wraz z konsorcjantami, Uniwersyteckim Szpitalem Klinicznym we Wrocławiu i Uniwersytetem Ekonomicznym we Wrocławiu. To Centrum skupi się na chorobach rzadkich i sercowo-naczyniowych.

Dane mają pochodzić z m.in. systemu informatycznego Uniwersyteckiego Centrum Wsparcia Badań Klinicznych, systemu szpitalnego z współpracującego z UMW Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego (USK), systemu informatyczny Biobanku UMW oraz innych źródeł jak regionalne sieci współpracy naukowej w obszarze kardiologii, krajowe sieci chorób rzadkich.

Katalizatory innowacji

Z kolei jak podkreśla dr n. med. Łukasz Szczerbiński z Centrum Badań Klinicznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, utworzenie Regionalnych Centrów Medycyny Cyfrowej w Polsce, będzie niewątpliwie przełomowym momentem w opiece zdrowotnej i medycznych badaniach naukowych.

– Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych technologii, takich jak sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe, centra wprowadzą Polskę do ligi światowych liderów w zakresie medycyny cyfrowej – ocenia dr n. med. Łukasz Szczerbiński.

Prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, z Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie jest przekonany, że dzięki temu Polska może stać się liderem w medycynie precyzyjnej. Ośrodek będzie gromadził i przetwarzał dane pochodzące z badań molekularnych nad nowotworami oraz te z przebiegu klinicznego danej choroby, zebrane w systamach IT.

Podobne centra analizach danych cyfrowych istnieją już m.in. w Stanach Zjednoczonych i stały się akceleratorem wielu przełomowych odkryć.

Według Prezesa Agencji Badań Medycznych, dr hab. n. med. Radosława Sierpińskiego, „przed nami nowy rozdział w zarządzaniu danymi.” 

– Patrząc na to, co robi Unia Europejska, choćby w zakresie European Health Data Space, widać, że jest to nieunikniona droga. Jeśli za 5-7 lat zaczną obowiązywać przepisy europejskie, będziemy na to bardziej przygotowani. Jestem przekonany, że 500 mln zł, które dziś przeznaczamy na utworzenie Regionalnych Centrów Medycyny Cyfrowej, spowoduje, że Polska będzie lepiej przygotowana na zarządzanie danymi w systemie ochrony zdrowia nie tylko napędzając polską naukę, ale przede wszystkim dbając o bezpieczeństwo polskich pacjentów – podkreśla Prezes ABM.

Lista podmiotów, które utworzą RCMC oraz kwota dotacji:

• Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu: 27 775 128,72 zł
• Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi: 29 559 948,60 zł
• Wojskowy Instytut Medyczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie: 27 245 603,03 zł
• Uniwersytet Medyczny w Białymstoku: 29 477 700,53 zł
• Uniwersytet Medyczny w Łodzi: 29 980 257,15 zł
• 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej we Wrocławiu: 29 989 575,00 zł
• Państwowy Instytut Medyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie: 28 393 573,43 zł
• Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie: 29 867 585,23 zł
• Narodowy Instytut Kardiologii Stefana kardynała Wyszyńskiego – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie: 29 985 480,00 zł
• Gdański Uniwersytet Medyczny: 24 115 735,22 zł
• Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie: 29 999 958,26 zł
• Uniwersytet Medyczny w Lublinie: 28 175 490,11 zł
• Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu: 29 999 256,00 zł
• Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. Dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie: 29 995 472,97 zł
• Dolnośląskie Centrum Onkologii, Immunologii i Hematologii we Wrocławiu: 29 501 115,00 zł
• Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Opolu: 30 000 000,00 zł
• Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach: 29 537 949,37 zł
• Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie: 29 980 621,39 zł

Czytaj także: Jak uprościć ścieżkę pacjenta w podmiocie medycznym?

Odkrywaj nowe trasy rowerowe i piesze zamiast tych, którymi jeżdżą i chodzą wszyscy lub które już znasz. Planuj swoje trasy w zależności od możliwości i bezpiecznie osiągnij cel.

Ruch to zdrowie. Ale jak się zmotywować, aby wsiąść na rower albo wybrać na spacer?

Bodźcem może być nowa, nieznana dotąd trasa z ciekawymi miejscami do zwiedzenia. Do tego właśnie służy aplikacja Komoot – aplikacja do planowania tras i społeczność miłośników spędzania czasu na łonie natury. Sprawdzamy, co potrafi.

Apka jest świetnym pomysłem, aby odkryć ciekawe trasy, gdy jesteśmy na wakacjach, ale także w najbliższej okolicy. Oprócz znanych ścieżek, zawiera też sprawdzone przez innych użytkowników, bezpieczne i legalne trasy. Można je wyszukać na mapie (albo w miejscu aktualnego pobytu) i dodatkowo spersonalizować podając przykładowo stopień trudności, czas trwania, odległość, dostęp do komunikacji miejskiej. Rekomendowane ścieżki zawierają szczegóły na temat wymagających odcinków oraz zdjęcia pokazujące ciekawe miejsca, w których warto się zatrzymać. Trasy można edytować lub tworzyć zupełnie nowe, w zależności od potrzeb.

Teraz wystarczy już tylko włączyć nawigację i podążać według wytycznych na ekranie telefonu (albo głosowych). Apkę można zintegrować z inteligentnymi zegarkami (Apple, Samsung, Garmin itd.), wówczas jeszcze łatwiej podążać wyznaczoną trasą. Można też tak ustawić opcje, aby smartwarch wibrował, gdy trzeba skręcić, co pozwala skupić się na widokach zamiast na aplikacji.

Aby wędrówki i przejażdżki rowerowe były i ciekawe i bezpieczne, aplikacja wskaże m.in. gdzie znajdują się punkty widokowe albo następna restauracja i toaleta. Jeśli znasz już okolice i chciałbyś podzielić się ciekawym szklakiem na wędrówki, możesz stworzyć nową trasę, z której skorzystają inni użytkownicy apki.

Komoot deklaruje, że „technologia ułatwia każdemu szukanie nowych doznań, planowanie wspaniałych tras i przeżywanie niezapomnianych przygód.” Jeśli aplikacja rozpali pasję do aktywnego spędzania wolnego czasu, warto ją wypróbować. A po zakończonej wycieczce można oczywiście analizować swoje osiągnięcia w module statystycznym.

Nam spodobały się opcje zapisywania tras off-line, co przydaje się w terenie, gdy nie ma zasięgu albo po prostu pozwala zaoszczędzić wolumen danych w pakiecie internetowym. Drugą przewagą jest liczba tras – nie było miejsca, gdzie Komoot nie zaproponowałby ciekawych opcji wędrówek w okolicy. Po trzecie – każda trasa jest dokładnie opisana: można sprawdzić stromość podejść/zejść w górach, przejrzeć zdjęcia i opisy innych członków społeczności. I na koniec – integracja ze smartwatchem, dzięki której nie trzeba sprawdzać co kilka minut w smartfonie, czy jesteśmy na właściwym szlaku.

Portal ZnanyLekarz.pl przeanalizował 400 000 opinii o 44 000 lekarzach. Wniosek: choć pacjenci rzadko zostawiają komentarze, chętnie się nimi kierują. Problemem są nierzetelne komentarze i oceny – każdego miesiąca portal rozpatruje 250 zgłoszeń nadużyć.

Wierzymy w opinie o lekarzach

80% pacjentów ufa opiniom innych pacjentów pozostawionych w Internecie, a niemal 2 na 3 pacjentów właśnie na ich podstawie wybiera lekarza – wynika z badania, w którym przeanalizowano opinie użytkowników portalu Znany Lekarzy z 2022 roku.

Licząc od 2007 roku, pacjenci wystawili łącznie ponad 2 miliony takich opinii. 7 na 10 ankietowanych uważa je za pomocne.

Opinie są weryfikowane, ale nie wszystko można sprawdzić

Jak zapewnia portal, każda z ponad 1000 opinii, które codziennie są dodawane, są weryfikowane. Tylko 10% z nich jest odrzucanych. Dokładniej analizowane są m.in. opinie od osób, które nie odbyły wizyty u danego specjalisty lub takie, które zawierają poważne zarzuty. Sprawdzane jest też, czy opinia zawiera podejrzany wzorzec fałszywej opinii, adresy IP, trendy dotyczące liczby opinii itd. W 4% przypadków zespół moderatorów prosi o uszczegółowienie opinii.

W 2022 roku z portalu usunięto łącznie 17 000 nierzetelnych opinii. Co ciekawe, aż 98% opinii nierzetelnych dotyczyło opinii pozytywnych z najwyższą oceną 5 gwiazdek. 83,7% opinii odrzucono ze względu na nieprzyjazny, wrogi charakter wypowiedzi, gdzie ocena wyniosła 1 gwiazdkę. 4,5% opinii nie zostało opublikowanych ze względu na niezgodność z regulaminem.

Potężne narzędzie opiniotwórcze

Na portalu znaleźć można opinie o 44 000 lekarzach. Co roku pozostawia jest na portalu 388 000 pacjentów. Każdego miesiąca portal rozpatruje 250 zgłoszeń nadużyć.

W raporcie nie znajdziemy jednak informacji m.in. o tym, czy pacjenci statystycznie częściej pozostawiają negatywne opinie, czy te pozytywne.

Kliknij tutaj, aby pobrać pełny raport zaufania.

Czytaj także: Badanie CBOS – tylko 43% Polaków korzysta z IKP

Naukowcy z Uniwersytetu Waszyngtońskiego opracowali aplikację mobilną, która pozwala mierzyć temperaturę ciała smartfonem. Bez żadnych dodatkowych akcesoriów, w 90 sekund.

Po co termometr w smartfonie?

Monitorowanie temperatury ciała jest jedną z najprostszych metod wczesnego wykrywania chorób, w tym m.in. stanów zapalnych oraz infekcji wirusowych i bakteryjnych. Wcześnie zidentyfikowana gorączka pozwala szybko wdrożyć leczenie i podjąć inne kroki profilaktyczne, np. izolować chorego celem ograniczenia rozprzestrzenia się grypy lub COVID-19.

Choć termometr medyczny jest prawie w każdej apteczce domowej, nie zawsze jest pod ręką, chociażby w czasie podróży lub pobytu poza domem. Z kolei wykrycie stanu podgorączkowego tylko na podstawie samopoczucia jest zawodne, bo uczucie gorąca nie zawsze oznacza, że temperatura przekracza normę 36,6°C. I odwrotnie – wiele osób nie zaważa, że ma stan podgorączkowy.

A lekka gorączka może być też objawem przewlekłych stanów zapalanych, które w pierwszej fazie mogą przebiegać bezobjawowo. Dzisiaj można już monitorować temperaturę ciała z pomocą inteligentnych zegarków, ale nie są one jeszcze powszechnie stosowane. Z kolei smartfon mamy zawsze przy sobie.

Sprytne rozwiązanie naukowców

Telefony nie mogą mierzyć temperatury, bo nie mają odpowiednich czujników. Ale naukowcy sprytnie ominęli to ograniczenie wykorzystując… sensor przeznaczony do mierzenia temperatury baterii. Jego pierwotnym zadaniem jest ochrona przed przegrzaniem się telefonu. Zasada działania jest prosta: po przyłożeniu smartfona do czoła, telefon zaczyna się nagrzewać, a algorytm uczenia maszynowego oblicza, jaka część ciepła pochodzi z ciała człowieka, a jaka z baterii. Na tej podstawie aplikacja oblicza temperaturę ciała z kliniczną dokładnością. Czas pomiaru wynosi ok. 90 sekund.

FeverPhone – bo tak nazywa się aplikacja – może potencjalnie nie tylko pomóc lepiej diagnozować choroby, ale także lepiej monitorować i zapobiegać rozprzestrzenianiu się infekcji wirusowych podczas sezonu grypowego. Wystarczy, aby użytkownicy smartfonów dzielili się pomiarami z instytucjami zdrowia publicznego. Dotychczas organy nadzoru epidemiologicznego muszą korzystać z danych przekazywanych z gabinetów lekarskich, co opóźnia czas reakcji i dokładne mapowanie rozwoju infekcji.

Wysoka dokładność

W dotychczasowych testach wykazano, że system FeverPhone cechuje się dużą dokładnością. Błąd pomiaru nie przekraczał 0,5°C, co stawia go na równi z wieloma termometrami zatwierdzonymi do zastosowań medycznych. Podobny mechanizm można też wykorzystać w smartwatchach. Ponieważ są one mniejsze, do wykonania pomiaru wystarczy ok. 10 sekund.

Czytaj także: Ta aplikacja pomoże ci lepiej spać

Terapie cyfrowe to najczęściej aplikacje mobilne lub portale on-line, które prowadzą pacjenta przez kolejne etapy leczenia, pomagają mu powrócić do zdrowia, pełnią rolę osobistego trenera zdrowotnego. Jak działają? Gdzie lekarze mogą je przepisać na receptę? Sprawdź naszą infografikę.

KLIKNIJ TUTAJ, aby pobrać nowe wydanie czasopisma OSOZ z infografiką w wysokiej rozdzielczości

Definicja

Terapie cyfrowe (DTx) to umocowane w dowodach interwencje terapeutyczne oparte na oprogramowaniu. DTx to aplikacje skierowane do pacjentów, które pomagają im w leczeniu, zapobieganiu lub zarządzaniu chorobą i które mają udowodnione korzyści kliniczne. DTx wykorzystuje narzędzia cyfrowe, takie jak urządzenia mobilne, aplikacje, czujniki, rzeczywistość wirtualną, Internet rzeczy i inne narzędzia, aby stymulować zmiany behawioralne u pacjentów.

Główne wymagania

• CEL. Zapobieganie, zarządzanie lub leczenie zaburzeń lub chorób. Interwencja medyczna opiera się na oprogramowaniu lub aplikacji mobilnej.

• METODA. Rozwiązania oparte na twardych dowodach klinicznych zebranych w wyniku randomizowanych badań naukowych. Bazują na wytycznych naukowych.

• EWALUACJA. Zbierają i analizują dane pacjenta w celu indywidualizacji terapii oraz monitorowania postępów. Są zgodne z lokalnymi wymaganiami dla urządzeń medycznych.

• BEZPIECZEŃSTWO. Stosowanie najlepszych praktyk na etapie rozwoju wraz z zaangażowaniem użytkowników końcowych. DTx gwarantują bezpieczeństwo danych i prywatności.

• OTWARTOŚĆ. Otwarta architektura i możliwość przesyłania danych do lekarza np. w ramach dostępnej architektury systemu e-zdrowia. Otwartość dowodów klinicznych.

Zastosowanie

Terapie cyfrowe (DTx) mogą być stosowane jako samodzielna terapia lub w połączeniu z bardziej konwencjonalnymi metodami leczenia, takimi jak terapia farmakologiczna, a także z określonym sprzętem medycznym. DTx musi gromadzić i analizować dane w celu monitorowania postępów. Obecnie opracowywane są terapie mające na celu zapobieganie i leczenie chorób, takich jak cukrzyca typu II, zastoinowa niewydolność serca, choroba Alzheimera, lęk, depresja itd.

DTx w Europie

Nie istnieją żadne konkretne regulacje prawne dotyczące DTx, a Europejska Agencja Leków i Komisja Europejska dopiero zaczynają badać te rozwiązania.

Jednak aplikacje pretendujące do miana DTx muszą być zakwalifikowane jako wyrób medyczny (klasy I lub IIa), dysponować dowodami klinicznymi na skuteczność interwencji cyfrowej oraz gwarantować bezpieczeństwo danych i prywatność pacjentów. Celem jest zrównanie DTx z lekami, aby mogły być refundowane w publicznym systemie zdrowia. Tak się już dzieje m.in. w Belgii, Niemczech i Francji (w trakcie wdrożenia). Tam lekarz może przepisać DTx na receptę tak samo jak przepisuje leki.

W Polsce Ministerstwo Zdrowia uruchomiło w marcu 2023 certyfikację zdrowotnych aplikacji mobilnych. Aby dostać się do portfela zaufanych aplikacji, rozwiązanie musi spełniać szereg warunków. Nie są jednak wymagane dowody naukowe na skuteczność takich apek, do tego ich stosowanie nie jest refundowane przez NFZ.

Korzyści z zastosowania DTx

• Większa dostępność opieki dzięki dostarczaniu terapii za pomocą smartfonów, tabletów i podobnych technologii
• Wykorzystanie potencjału profilaktyki i medycyny opartej na dowodach (monitorowanie postępów)
• Zmniejszenie stygmatyzacji związanej ze świadczeniem niektórych tradycyjnych terapii poprzez oferowanie wygody i prywatności w domu
• Zwiększenie zaangażowania pacjentów oraz możliwość personalizacji terapii do potrzeb pacjenta
• Rozszerzenie możliwości lekarzy w zakresie opieki nad pacjentami
• DTx mogą wypełnić luki w opiece nad populacjami, niezależnie od wieku pacjenta, języka, kultury, dochodu, stanu zdrowia lub położenia geograficznego

Zagrożenia

• Tworzenie dokładnych profili pacjenta poprzez zbieranie wrażliwych danych. Możliwość ich wykorzystania
  do innych celów lub kradzieży przez hackerów
• Nieprawidłowe stosowanie się do wskazówek terapii cyfrowej przez pacjenta i błędy wynikające z niewiedzy. Bariera edukacyjna korzystania z DTx

Czytaj także: EDM i e-recepty. Polska na tle 17 państw Europy

Systemy obrazowania 3D, wirtualna rzeczywistość, druk 3D implantów – stomatologia uchodzi za jedną z najnowocześniejszych dziedzin medycyny. Ale jednocześnie jest opóźniona we wprowadzaniu np. robotyki. Jakie technologie wykorzystują dentyści, a jakie czekają w kolejce?

Kosmiczne fotele i nowoczesne oprogramowanie

Z perspektywy pacjenta, symbolem postępu w stomatologii jest unit stomatologiczny, czyli miejsce pracy dentysty złożone fotela i konsoli z narzędziami jak np. skaler ultradźwiękowy, końcówki stomatologiczne, pulpit sterujący położeniem fotela, system ssący itd.

Od niedawna także z ekranem, na którym pacjent może zobaczyć zdjęcia RTG i symulację rekonstrukcji ubytków. Inteligentne szczoteczki zastępują te elektroniczne starszej generacji. Śledzą nawyki i dokładność mycia zębów, a dane trafiają do aplikacji mobilnej, gdzie można sprawdzić m.in. które obszary jamy ustnej wymagają większej uwagi.

Ale to nie wszystko. Szybko rozwija się technologia wysokiej rozdzielczości cyfrowego RTG o zmniejszonej ekspozycji na promieniowanie czy tomografia stożkowa, pozwalająca na uzyskanie trójwymiarowego obrazu całej szczęki. Niekomfortowe dla pacjentów wyciski zębów do leczenia ortodontycznego lub protetycznego są wypierane przez skanery wewnątrzustne tworzące precyzyjny cyfrowy obraz. W leczeniu chorób dziąseł oraz wybielaniu zębów stosuje się metody wykorzystujące lasery. Systemy projektowania CAD/CAM wspomagają produkcję idealnie dopasowanych uzupełnień dentystycznych jak korony i mosty.

Tele-stomatologia, druk 3D, AI, VR

Wprawdzie trudno leczyć zęby zdalnie, ale z pomocą telemedycyny można już ocenić stan uzębienia, diagnozować choroby zębów i dziąseł lub kontrolować proces leczenia. Do tego potrzebny jest jedynie smartfon z kamerą – to wystarczy dentyście, aby wstępnie ocenić stan jamy ustnej.

Laboratoria dentystyczne stosują drukarki 3D do produkcji protez, modeli ortodontycznych oraz implantów (na zdjęciu). Systemy sztucznej inteligencji obliczają szanse powodzenia skomplikowanych zabiegów jak resekcja wierzchołka korzenia zęba oraz projektują spersonalizowane plany leczenia.

Wirtualna i rozszerzona rzeczywistość pomaga w edukacji pacjentów oraz symulacji wyników procedur z zakresu stomatologii estetycznej. Może być też stosowana do odwracania uwagi od zabiegów, zwłaszcza w przypadku osób z dentofobią, czyli strachem przed leczeniem zębów.

Przyszłość: odrastające zęby i mikroroboty

Ale ambicją stomatologii jest odejście od wierteł i bolesnych zabiegów.

Naukowcy pracują m.in. nad biotechnologiami chroniącymi przed próchnicą oraz wszczepialnymi zarodkami zębów, które rozwijałby się w miejscu ubytku. Są też pierwsze osiągnięcia w stomatologii robotycznej, przede wszystkim w implantologii, która wymaga dużej precyzji.

Pierwsza w pełni autonomiczna robotyczna operacja wstawienia implantu zęba odbyła się w 2017 roku w chińskiej klinice Xi’an. Zastosowane implanty stworzono z pomocą drukarki 3D, a błąd osadzenia implantu wyniósł tylko 0,3 mm.

Ocenia się, że w Chinach 400 mln ludzi potrzebuje implantów, jednak brakuje wykwalifikowanych specjalistów. Także w 2017 roku, amerykańska Agencja ds. Leków i Żywności (FDA) zatwierdziła stosowanie systemu robotycznego Yomi (na zdjęciu) do wspomagania dentystów w operacjach wszczepiania implantów. Jego zaletą jest m.in. płynna reakcja na ruchy pacjenta i obrazowanie w czasie rzeczywistym dla zmniejszenia inwazyjności zabiegów.

Barierą w zastosowaniu robotów w leczeniu próchnicy jest przede wszystkim konieczność reagowania na ruchy pacjenta. Rozwiązaniem mają być mini-roboty umieszczane w jamie ustnej bezpośrednio na zębie i sterowane przez stomatologa, podobnie jak działa system chirurgiczny da Vinci. Takie rozwiązanie zapewnia dużą stabilność i minimalizuje strach ze strony pacjentów.

Na roboty dentystyczne podobne do systemów chirurgicznych da Vinci trzeba będzie poczekać co najmniej kilka lat.

Czytaj także: Medyczny model AI od Google pobił kolejny rekord dokładności. To już 90%…

Generatywna sztuczna inteligencja, jak ChatGPT, jest gotowa, aby pomagać lekarzom w pracy. Ale trzeba wiedzieć, jak bezpiecznie z niej korzystać. O tym rozmawiamy z Peterem Lee, współautorem książki „The AI Revolution in Medicine. GPT-4 and Beyond”.

Wiele badań sugeruje, że lekarze już używają GPT-4, na przykład podejmując decyzje kliniczne. Bazując na doświadczeniu, co by Pan im radził? Jak powinni formułować pytania i weryfikować odpowiedzi AI?

Każda nowa technologia musi być używana w sposób odpowiedzialny. W naszej książce radzimy, by ludzie „ufali, ale weryfikowali” dane z modelu GPT-4, do których dają dostęp takie narzędzia jak ChatGPT. Należy myśleć o sztucznej inteligencji jako o partnerze, „drugim pilocie”, a nie zastępcy.

Co do praktycznych wskazówek. Zaobserwowaliśmy, że GPT-4 lepiej sprawdza się w ocenie pomysłów i już gotowych decyzji niż w ich generowaniu od podstaw. Na przykład, jeśli lekarz ma już w głowie gotową diagnozę, można poprosić GPT-4 o sprawdzenie jej pod kątem ewentualnych błędów. Jeśli pielęgniarka dokonuje obliczeń dotyczących dożylnego podawania leków, może zapytać GPT-4 o „podwójne sprawdzenie” obliczeń. GPT-4 sprawdza się dobrze jako „druga para oczu”, mogąc zmniejszyć liczbę błędów medycznych.

Czy mógłby Pan wymienić rodzaje interakcji z AI klasyfikowane jako „niskiego ryzyka” i „wysokiego ryzyka”?

Sztuczna inteligencja może być skutecznym „drugim pilotem” dla lekarzy i pielęgniarek.

Oprócz już wspomnianych zastosowań, GPT-4 może być również skutecznym narzędziem w edukacji medycznej. Na przykład, student medycyny uczący się do egzaminów, może poprosić GPT-4 o odegranie roli pacjenta. GPT-4 przekazuje wówczas studentowi szczegółową informację zwrotną na temat tego, jak dobrze poradził sobie z diagnozą i leczeniem wirtualnego pacjenta. Jest to kolejny przykład zastosowania niskiego ryzyka, czyli nie stwarzającego bezpośredniego zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi.

Praktyka medyczna jest pełna czasochłonnych formalności administracyjnych. Kolejnym obszarem niskiego ryzyka dla GPT-4 jest pomoc w automatyzacji biurokratycznych zadań administracyjnych i biurowych. Podobnie jak w przypadku komunikacji z pacjentem, podczas tworzenia podsumowań po wizycie, zamówień na receptę i zleceń laboratoryjnych – to kolejny, obiecujący obszar. Jednak tutaj ryzyko jest wyższe, ponieważ błędy mogą np. powodować koszty czy opóźnienia.

W przypadku diagnozy i planów leczenia, mówimy o obszarach najwyższego ryzyka, wymagających nadzoru regulacyjnego. Chociaż GPT-4 radzi sobie wyjątkowo dobrze z pytaniami dotyczącymi wiedzy medycznej i w decyzjach klinicznych, takich jak diagnozy różnicowe lub opcje terapeutyczne, przy obecnym stanie technologii AI zdecydowanie zalecamy, aby AI pełniło jedynie rolę wspomagającą.

Spędził Pan dużo czasu czatując z GPT-4. Co zrobiło na Panu największe wrażenie?

Wymienię dwie najważniejsze rzeczy: zdolność GPT-4 do diagnozowania niezwykle rzadkich chorób oparta na zaawansowanej wiedzy z zakresu genetyki oraz umiejętność komunikowania się zarówno z pacjentami, jak i lekarzami, i to z dużą dozą empatii. GPT-4 może zasugerować lekarzowi lub pielęgniarce, jak w odpowiedni sposób – pełen zrozumienia – rozmawiać z pacjentami, także w krytycznych sytuacjach. Poza tym, AI może wyrażać troskę o emocje i samopoczucie psychiczne samych lekarzy i pielęgniarek, gdy wykonują swoją pracę.

W prologu książki przedstawia Pan fikcyjną sytuację, gdzie GPT-4 nie tylko pomaga uratować życie pacjenta, ale także generuje plan rehabilitacji, pisze pismo do firmy ubezpieczeniowej i przegląda dokumentację medyczną pacjentów. Kiedy taki scenariusz stanie się realny?

Kluczowe znaczenie ma ocena skuteczności i bezpieczeństwa oraz zgodność z przepisami. Dlatego społeczność medyczna musi odgrywać wiodącą rolę w określaniu sposobu wykorzystania sztucznej inteligencji dziś i w przyszłości.

Podobnie jak przysięga Hipokratesa i przepisy regulują medycynę, prawdopodobnie potrzebne będą wytyczne i szkolenia dotyczące zastosowań sztucznej inteligencji. To będzie wymagać opracowania „kodeksów postępowania w zakresie sztucznej inteligencji” dla społeczności medycznej.

W jaki sposób GPT-4 i kolejne modele zmienią opiekę zdrowotną?

Najważniejsze jest, aby zrozumieć, że generatywna AI to nie jest jedynie „kolejna technologia”. ChatGPT i podobne narzędzia będą miały duży wpływ na opiekę zdrowotną, m.in. dlatego, że w niedalekiej przyszłości spodziewamy się opracowania o wiele bardziej wydajniejszych i precyzyjniejszych modeli. Znajdujemy się w fazie dużej transformacji.

Zmiany będą zauważalne w przypadku całego systemu zdrowia, po stronie pracowników medycznych i pacjentów. Ale będzie to transformacja z korzyścią. Świadczeniodawcy są przeciążeni biurokracją, lekarze stoją przed wyzwaniem analizowania coraz większej ilości danych pacjentów, a kumulujące się problemy prowadzą do coraz częstszego wypalenia zawodowego.

Jestem optymistą, że narzędzia AI zmniejszą obciążenia pracą administracyjną. Lekarze po prostu nie będą musieli już spędzać tak dużo czasu na pracy papierkowej. AI świetnie radzi sobie z analizą dużych zbiorów danych i w ten sposób może dostarczyć nowych spostrzeżeń na temat zdrowia pacjenta, poprawiając jakość decyzji medycznych, automatyzując czynności związane z obsługą pacjenta. Lekarze odzyskają czas, który ukradła im narastająca biurokracja.

Sztuczna inteligencja może uprościć komunikację między pacjentem a lekarzem, zająć się monitoringiem postępów leczenia, pomagając w personalizacji leczenia.

Nasze badania pokazują, że zastosowanie sztucznej inteligencji w klinice pozwala uwolnić czas przeliczany na pięć dodatkowych wizyt pacjentów dziennie. Te dodatkowe minuty będzie można też przeznaczyć na lepszą opiekę nad obecnymi pacjentami. I na koniec warto wspomnieć, że narzędzia takie jak ChatGPT ułatwiają ludziom na całym świecie zdobywanie informacji zdrowotnych. Wiedza medyczna staje się dostępna w każdym smartfonie i to w bardzo spersonalizowany sposób.

Czytaj także: Wielki test ChatGPT w medycynie. Co już potrafi, a kiedy się myli?

15-16 września 2023 roku odbędzie się Konferencja Sieci Lekarzy Innowatorów Naczelnej Izby Lekarskiej NIL IN SUMMIT. Podczas konferencji zaprezentowane zostaną m.in. wnioski z 3 raportów, dotyczących bezpieczeństwa danych medycznych, roli lekarzy w startupach oraz wdrożeń innowacji w POZ. Blog OSOZ jest patronem medialnym wydarzenia.

Międzynarodowi eksperci, najlepsze praktyki

Po roku działalności, Sieć Lekarzy Innowatorów przy Naczelnej Izbie Lekarskiej organizuje kongres o nowoczesnych technologiach w ochronie zdrowia.

Do udziału w Konferencji zaproszeni zostali wybitni zagraniczni eksperci, którzy byli współautorami prac nad wprowadzaniem innowacji w swoich krajach, m.in. Profesor Axel Mühlbacher z Health Economics and Health Care Management Hochschule Neubrandenburg w Niemczech, Profesor Carl Asche z Universytetu Utah, Jari Haverinen z Fińskiego Centrum Koordynacyjnego ds. Oceny Technologii Medycznych (FINCCHTA). Nie zabraknie także głosu polskich ekspertów i przedstawicieli sektora publicznego, organizacji lekarskich oraz pacjenckich. Wśród zaproszonych gości są Minister Zdrowia, Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia czy Rzecznik Praw Pacjenta.  

Premiera 3 raportów

Podczas konferencji zostaną zaprezentowane trzy raporty, nad którymi przez ostatni rok pracowały Grupy Robocze Sieci Lekarzy Innowatorów:

• bezpieczeństwo danych medycznych,
• rola lekarzy w startupach,
• wdrożenia innowacji w POZ.

Pierwszy raport będzie dotyczył tematu bezpieczeństwa danych medycznych i systemowych zmian w wykorzystaniu tych danych. Omówione zostaną kluczowe aspekty znaczenia oraz wrażliwości zagadnienia bezpieczeństwa danych medycznych w kontekście opieki zdrowotnej. Fakty i liczby, które zostaną przestawione w raporcie są prezentacją kierunków rozwoju w tym obszarze oraz stworzą przestrzeń do dalszych dyskusji. Integralność i bezpieczeństwo danych to jeden z kluczowych elementów rozwoju opieki medycznej, dlatego dokument zostanie skierowany do konsultacji publicznych.

Co w polskich startupach robią lekarze? Jak przebiega współpraca firm sektora zdrowia cyfrowego z pracownikami ochrony zdrowia? Jak lekarze, którzy tworzą przełomowe rozwiązania, łączą rolę lekarza z rolą przedsiębiorcy? Gdzie szukają finansowania i know-how? Na te i inne pytania odpowie raport „Przychodzi pomysł do lekarza, czyli jaką rolę w polskich startupach odgrywają lekarze”.

Raport opisuje role, jakie odgrywają lekarze w polskich startupach medycznych. Poznamy także główne obszary, w których lekarze angażują się jako innowatorzy i jakie przewagi przynoszą ze sobą ze swojego klinicznego doświadczenia.

Trzeci raport – „Innowacje w opiece ambulatoryjnej” – podsumuje konkurs „Przychodnia przyszłości”. Przedstawione zostaną konkretne projekty, które zostały z sukcesem wdrożone w opiece ambulatoryjnej. Poznamy rozwiązania technologiczne i organizacyjne, które już dziś przynoszą korzyści pacjentom i lekarzom oraz usprawniają pracę placówek medycznych.

Konferencja NIL IN SUMMIT odbędzie się 15 i 16 września br. w formie hybrydowej.

Program i rejestracja na NIL IN SUMMIT: https://nilin.org.pl/nil-in-summit/