Dyrektor ds. Informacji Medycznej (Chief Medical Information Officer, CMIO) lub inaczej Dyrektor ds. Informatyki Medycznej pełni rolę pomostu pomiędzy obszarem medycyny i IT. Czym się zajmuje i dlaczego warto stworzyć takie stanowisko w przychodni lub szpitalu?

Menedżer, lekarz i informatyk w jednej osobie

CMIO to najczęściej lekarz, który posiada zainteresowania związane z nowymi technologiami w ochronie. Taka osoba nie musi mieć specjalnego wykształcenia, ale powinna orientować się w tematach związanych z e-zdrowiem. Menedżerowie na tym stanowisku czasami mają wykształcenie medyczne i jednocześnie dyplom ukończenia studiów w zakresie informatyki zdrowotnej. Taki model występuje w USA, gdzie CMIO ma już dłuższą tradycję.

W większości organizacji, CMIO nadal pełni rolę lekarza, kontynuując pracę z pacjentami. W zakresie dodatkowych kompetencji znajduje się zarządzanie procesem digitalizacji tzw. części białej. W klasycznym podejściu, to dział informatyki odpowiedzialny jest za całość IT w organizacji ochrony zdrowia. Taki model utrwalił się w latach 90-tych – wiedzę o systemach IT posiadali tylko i wyłącznie informatycy, a lekarze musieli akceptować podejmowane przez nich decyzje.

Jednak jak pokazuje praktyka, takie podejście często prowadzi do tarć pomiędzy potrzebami personelu medycznego a narzędziami wdrażanymi odgórnie przez zarząd i działy administracyjne.

Misja: porozumienie pomiędzy medycyną i IT

CMIO jest w praktyce rzecznikiem personelu medycznego w sprawach cyfrowych, reprezentując perspektywę lekarza i pielęgniarki w zakresie wdrażanych rozwiązań IT. W ten sposób dąży do tego, aby infrastruktura IT wspierała przepływy pracy, ścieżkę obsługi pacjenta, ułatwiając wykonywanie pracy.

Główne kompetencje CMIO

• projektowanie i integrowanie systemów IT w działach medycznych;
• bieżąca analiza wykorzystania technologii, takich jak elektroniczna dokumentacja medyczna (EDM), w celu określenia ich wpływu na opiekę nad pacjentem;
• ustalanie standardów w zakresie stosowania wewnętrznej terminologii medycznej;
• szkolenie lekarzy w zakresie korzystania z oprogramowania; badanie, w jaki sposób oprogramowanie jest wykorzystywane;
• współdecydowanie o tym, jakie narzędzia cyfrowe są wdrażane;
• współpraca z kierownictwem wyższego szczebla w celu stworzenia strategicznego planu dla IT;
• monitorowanie jakości wprowadzanych danych oraz wąskich gardeł w procesach administracyjno-klinicznych związanych z systemami IT lub ich brakiem;
• konsultowanie z kierownictwem zaburzeń wynikających z wdrożonych rozwiązań IT;
• wczesne diagnozowanie potencjalnych braków związanych z ochroną danych;
• poprawa jakości procesów klinicznych dzięki wprowadzaniu odpowiednich rozwiązań e-zdrowia;
• konsultowanie potrzeb w zakresie szkoleń personelu.

Każda placówka ma inne wyzwania cyfrowe i inne zadania dla CMIO

CMIO może podlegać bezpośrednio dyrektorowi placówki albo głównemu informatykowi. Kluczowym elementem jest tutaj zaufanie personelu do CMIO. Dlatego powinna być to osoba, która cieszy się dużym autorytetem w zakresie zarówno wiedzy klinicznej jak i technologicznej, empatyczna, rozumiejąca wyzwania personelu medycznego w obsłudze oprogramowania.

Rola Dyrektora ds. Informacji Medycznej nie jest sztywna i różni się w zależności od placówki. W dużych szpitalach może też obejmować np. współprojektowanie narzędzi typu business intelligence, wspierających proces podejmowania decyzji klinicznych. Z kolei w mniejszych przychodniach, głównym celem będzie harmonizacja rozwiązań IT z procedurami pracy, wsparcie personelu w problemach związanych z oprogramowaniem albo tworzenie innowacyjnej kultury pracy.

Czytaj także: Poradnik postępowania z danymi dostarczanymi przez pacjenta

53 państwa członkowskie WHO Europa – w tym Polska – przyjęły pierwszy w historii plan działań w zakresie zdrowia cyfrowego dla regionu europejskiego Światowej Organizacji Zdrowia na lata 2023–2030. Specjalnie dla OSOZ Polska, szczegóły objaśnia dr David Novillo Ortiz, dyrektor wydziału Danych i Zdrowia Cyfrowego w Regionalnym Biurze Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy (WHO/Europe).

Dr Novillo Ortiz, dlaczego WHO opracowała plan działania dla zdrowia cyfrowego?

We wrześniu 2020 r., pod przewodnictwem naszego Dyrektora Regionalnego, biuro regionalne WHO w Europie przyjęło Europejski Program Prac (EPW) „Zjednoczone działania na rzecz lepszego zdrowia.” EPW określa wizję tego, jak WHO może wspierać organy ochrony zdrowia i ludzi w lepszych wyborach dotyczących zdrowia.

Program przewiduje cztery flagowe inicjatywy: zdrowie psychiczne, szczepienia, czynniki behawioralne i zdrowie cyfrowe. To flagowe obszary, ponieważ obejmują wszystkie elementy naszego zainteresowania – od profilaktyki i leczenia raka, po zdrowie psychiczne i rehabilitację.

Narzędzia cyfrowe są integralną częścią każdego funkcjonującego systemu opieki zdrowotnej, a cyfryzację można wykorzystać praktycznie we wszystkich obszarach zdrowia publicznego. Jedną z ważnych cech inicjatywy jest to, że uzupełnia ona działania już wdrożone w różnych krajach i instytucjach partnerskich, ale dostarczając wytycznych technicznych i politycznych, a także wiedzy na temat bezpieczeństwa i skuteczności cyfrowych rozwiązań zdrowotnych.

Dlaczego plan wchodzi w życie właśnie teraz?

Po pierwsze, zdaliśmy sobie sprawę, że rozwiązania cyfrowe okazały się kluczowe podczas pandemii COVID-19. Specjalne systemy umożliwiły nam śledzenie internetowej „infodemii” – rozprzestrzeniania się fałszywych informacji. Ponadto, narzędzia cyfrowe umożliwiły pacjentom ciągły dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej. Mam na myśli rozmowy z lekarzami rodzinnymi, konsultacje online, e-recepty dostępne prosto z domu.

Zgodnie z globalną strategią WHO dotyczącą zdrowia cyfrowego przyjętą w 2020 r., naszym celem jest promowanie cyfrowych systemów zdrowotnych w celu poprawy zdrowia oraz wspieranie krajów w realizacji transformacji cyfrowej oraz w dostosowaniu inwestycji w technologie cyfrowe do potrzeb systemu opieki zdrowotnej.

Czy mógłby Pan wyjaśnić strategiczne działania przedstawione w dokumencie?

W regionalnym planie działań w zakresie zdrowia cyfrowego na lata 2023–2030 określono cztery cele strategiczne względem e-zdrowia. Każdy cel strategiczny obejmuje kilka kluczowych regionalnych obszarów tematycznych, a każdy regionalny obszar tematyczny zawiera szereg działań ilustracyjnych, czyli działań krótkoterminowych, które planujemy aktualizować co dwa lata.

Pierwszy z nich dotyczy „ustalania norm, opracowywania wytycznych technicznych opartych na dowodach i formułowania kierunków wspierania procesu decyzyjnego w zakresie zdrowia cyfrowego.”

Dotyczy on potrzeby promowania świadomości znaczenia zdrowia cyfrowego, prowadzenia badań i gromadzenia dostępnych dowodów, w tym kierowania rozwojem i testowaniem rozwiązań cyfrowych.

Istnieją spore luki dotyczące opartych na dowodach interwencji zdrowa cyfrowego. Dlatego – na podstawie już dostępnych dokumentów – chcemy opracować wytyczne techniczne, abyśmy mogli wspierać państwa członkowskie WHO udostępniając im niezbędną wiedzę.

Drugi cel strategiczny związany jest ze „zwiększeniem zdolności krajów do lepszego zarządzania transformacją cyfrową w sektorze zdrowia i postępem w zakresie umiejętności w zakresie zdrowia cyfrowego”.

Obejmuje wspieranie wdrażania wytycznych technicznych, o których wspomniałem w pierwszym celu strategicznym, opracowywanie lub wzmacnianie polityki w zakresie zdrowia cyfrowego lub przynajmniej zapewnienie, że komponent zdrowia cyfrowego jest częścią ogólnej krajowej polityki lub strategii zdrowotnej. Ponadto jesteśmy w pełni zaangażowani we wzmacnianie umiejętności cyfrowych i budowanie potencjału cyfrowego w populacji, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników służby zdrowia.

W przypadku trzeciego celu strategicznego, związanego z „budowaniem sieci oraz promowaniem dialogu i wymiany wiedzy w celu ułatwienia interakcji między partnerami, zainteresowanymi stronami i opinią publiczną, aby kierować agendą innowacji w zakresie zdrowia cyfrowego”, plany obejmują:

• zagwarantowanie koordynacji działań z innymi instytucjami, między innymi Komisją Europejską;
• ułatwienie wymiany dobrych praktyk. Mimo iż mamy stosunkowo dobre dowody na to, co działa w e-zdrowiu, nadal nie wiemy, co się nie sprawdziło podczas wdrażania projektów z zakresu zdrowia cyfrowego;
• utworzenie rady partnerstwa strategicznego na rzecz zdrowia cyfrowego w celu wymiany know-how między organizacjami zajmującymi się zdrowiem cyfrowym oraz naukowymi, dostawcami innowacji a WHO. Ma to być forum dialogu, które pomoże zniwelować przepaść między sektorem publicznym a prywatnym;
• określenie największych wyzwań związanych z wdrażaniem e-zdrowia oraz pomoc w definiowaniu przyszłych priorytetów strategicznych w zakresie danych i zdrowia cyfrowego.

I w końcu czwarty cel strategiczny: „prowadzenie analizy otoczenia w celu zidentyfikowania rozwiązań, które są skoncentrowane na pacjencie i mogą być skalowane na poziomie krajowym lub regionalnym, aby pomóc w kształtowaniu zdrowia publicznego i systemów opieki zdrowotnej w erze cyfrowej”. W ramach tego założenia, będziemy monitorować rozwój i trendy w zakresie rozwiązań cyfrowych. WHO ma ambicję stać się głównym źródłem informacji i doradztwa w zakresie wdrażania innowacji.

Aby utrzymać aktualność wszystkich działań, planujemy co dwa lata przedstawiać państwom członkowskim i partnerom postępy w zakresie priorytetów strategicznych.

Jaki jest więc kolejny krok od przyjętej deklaracji do konkretnych działań?

Plan działania będzie mapą drogową, aby kraje WHO/Europa mogły wspólnie iść naprzód w dziedzinie zdrowia cyfrowego.

Oprócz wieloletniej tradycji WHO we wspieraniu państw w pracy nad zdrowiem cyfrowym na poziomie lokalnym, regionalnym i globalnym, miesiące intensywnej pracy z państwami członkowskimi i partnerami pomogły nam określić rzeczywiste priorytety dla regionu europejskiego.

Spośród 18 kluczowych obszarów regionalnych przedstawionych w planie, zwrócono się do państw o nadanie priorytetów następującym działaniom:

• wzmocnienie umiejętności cyfrowych i budowanie potencjału cyfrowego w społeczeństwie, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników służby zdrowia;
• wzmocnienie zarządzania systemami informacji i danymi dotyczącymi zdrowia;
• wspieranie innowacji w zakresie analityki predykcyjnej na rzecz lepszego zdrowia, poprzez zastosowanie big data i sztuczną inteligencję;
• promowanie oraz ułatwianie wymiany dobrych praktyk i doświadczeń w zakresie zdrowia cyfrowego wśród państw członkowskich.

Na podstawie tego prowadzimy obecnie prace nad opracowaniem wytycznych technicznych. Finalizujemy także proces gromadzenia danych w ramach regionalnej ankiety dotyczącej zdrowia cyfrowego, którą wykorzystaliśmy do opracowania tego planu działania i którą planujemy opublikować w formie sprawozdania w pierwszym kwartale 2023 r. Dzięki temu będziemy mogli dowiedzieć się więcej o obecnym stanie zdrowia cyfrowego w Regionie Europejskim.

Jakie instrumenty i narzędzia zostaną wykorzystane do realizacji założeń planu?

W przypadku tego pytania chciałbym odnieść się do przyjętej rezolucji „Leveraging digital transformation for better health in Europe”, w której podkreślono zobowiązania podjęte przez państwa członkowskie i WHO w latach 2023–2030. Państwa-członkowie WHO zostały wezwane do lepszego wykorzystania transformacji cyfrowej w zdrowiu w celu promowania zdrowia i dobrostanu poprzez:

• dostosowanie się do aktualnego środowiska oraz sytuacji i trendów zdrowotnych;
• zapewnienie, że decyzje dotyczące zdrowia cyfrowego i inwestycje w nie są oparte na dowodach i wynikają z rzeczywistych potrzeb;
• wdrażanie niezbędnych zmian w zakresie zasobów finansowych, infrastrukturalnych, ludzkich, organizacyjnych i kulturowych ekosystemu cyfrowego, z poszanowaniem kontekstu krajowego;
• mierzenie umiejętności pracowników służby zdrowia i obywateli w zakresie zdrowia cyfrowego oraz zwiększanie ich umiejętności poprzez programy szkoleń cyfrowych;
• promowanie sprawiedliwości zdrowotnej, równości płci i praw człowieka jako podstawowych wartości;
• ustanowienie zintegrowanego systemu monitorowania, oceny i zapewnienia odpowiedzialności za polityki, plany, programy i interwencje.

Jesteśmy przekonani, że te zobowiązania pomogą nam zrealizować założenia naszego planu działania.

W jaki sposób WHO będzie współpracować z państwami członkowskimi WHO Europe i Komisją Europejską, aby w praktyce wspierać kraje w wykorzystaniu i skalowaniu transformacji cyfrowej?

Od wielu lat pracujemy i współpracujemy z państwami członkowskimi WHO i Komisją Europejską w tym obszarze, a ich wkład w opracowanie planu działania dla e-zdrowia oraz rezolucji był kluczowy.

Region europejski został mocno dotknięty pandemią COVID-19. Bazując na tych doświadczeniach, mamy przed sobą szansę, aby pokazać, że skoncentrowane na ludziach rozwiązania cyfrowe – jeśli zostaną szeroko zaadaptowane – mogą być odpowiedzią na wiele wyzwań w ochronie zdrowia.

WHO otrzymała od państw członkowskich mandat do wykorzystania i zwiększenia skali transformacji cyfrowej dla poprawy zdrowia. Wiemy jednak, że sukces osiągniemy tylko dzięki wspólnej pracy i umieszczeniu pacjenta w centrum godnej zaufania opieki świadczonej cyfrowo. Z tego powodu jeden z celów strategicznych związany jest z budowaniem sieci partnerskiej i wymianą know-how.

Które korzyści wynikające z przyjęcia rezolucji są według Pana najistotniejsze?

Z mojego punktu widzenia istnieje pięć korzyści, które zostaną osiągnięte przez najbliższe dwa lata:

• opracowanie i przekazanie państwom członkowskim wytycznych dotyczących priorytetowych obszarów zdrowia cyfrowego oraz zwiększenie potencjału w tym obszarze;
• zaproponowanie znormalizowanego podejścia do pomiaru umiejętności w zakresie zdrowia cyfrowego na poziomie krajowym i regionalnym;
• wzmocnienie międzynarodowej koordynacji i współpracy;
• zaproponowanie znormalizowanego podejścia do monitorowania zdrowia cyfrowego na poziomie krajowym i regionalnym;
• określenie podejścia mającego na celu wzmocnienie pozycji użytkowników końcowych korzystających z cyfrowych usług zdrowotnych.

Jednak chciałbym podkreślić, że sukces osiągniemy tylko wtedy, gdy po pierwsze, w centrum postawimy każdego człowieka; po drugie, zrozumiemy wyzwania systemu opieki zdrowotnej, w tym potrzeby i trendy zdrowotne; po trzecie, uznamy potrzebę podejmowania decyzji politycznych w oparciu o dane i dowody; i po czwarte, uznamy, że instytucjonalizacja zdrowia cyfrowego wymaga długoterminowego zaangażowania i zintegrowanego podejścia do opieki.

Oprócz przestrzegania tych zasad ważne jest, aby pamiętać, że jest to wysiłek zespołowy i jeśli nie będziemy pracować razem, poniesiemy porażkę.

Czytaj także: Profesor Kolasa o ochronie zdrowia opartej na wartości (value-based medicine)

30 listopada w Ministerstwie Zdrowia odbędzie się Telemedyczny Okrągły Stół. W związku z tym placówki medyczne proszone są o wypełnienie krótkiej ankiety.

Jak informuje Departament Innowacji w Ministerstwie Zdrowia, ankieta ma na celu przybliżenie wyzwań z jakimi placówki medyczne się mierzą wdrażając rozwiązania telemedyczne oraz zebranie informacji o już stosowanych rozwiązaniach.

MZ pyta o 7 kwestii:

• Jakie rozwiązania z zakresu telemedycyny stosuje podmiot?
• Na jakie wyzwania w sektorze publicznej ochrony zdrowia odpowiada używane rozwiązanie telemedyczne?
• Jakie wyzwania i problemy podmioty chciałyby rozwiązać przy wykorzystaniu rozwiązań telemedycznych?
• Jakie inne rozwiązania telemedyczne podmioty chciałby wdrożyć?
• Jakie przeszkody utrudniają wdrożenie innych rozwiązań telemedycznych?
• Jakie czynniki sprzyjają wdrożeniu rozwiązań telemedycznych?
• Jakie są najistotniejsze kierunki zmian, które przyczynią się do rozpowszechnienia rozwiązań telemedycznych w Polsce?

Opinie można przesyłać do 30 listopada. Kliknij tutaj, aby przejść do ankiety.

Czytaj także: Stan cyfryzacji ochrony zdrowia 2022 czyli daleko od EDM

Mimo iż tempo rozwoju innowacji w Polsce jest większe niż średnia europejska, nadal zajmujemy
jedno z ostatnich miejsc w Europie – wynika z opublikowanej we wrześniu 2022 nowej edycji
Europejskiej Tablicy Innowacyjności (European Innovation Scoreboard).

Kliknij tutaj, aby pobrać grafikę w wysokiej rozdzielczości (z czasopisma OSOZ 9/2022)

Więcej infografik? E-zdrowie w Polsce na tle Europy

Operują pacjentów, zmniejszają lęk przed zabiegami, pomagają pielęgniarkom, zabawiają pacjentów – przedstawiamy roboty, które dobrze sprawdzają się w medycynie.

Roboty chirurgiczne. Precyzja ruchów

Najpopularniejszym z nich jest robotyczny system chirurgiczny da Vinci stosowany już w 19 polskich szpitalach. Opracowany w latach 90-tych, w 2000 roku został dopuszczony do stosowania przez Amerykańską Agencją ds. Leków i Żywności (FDA). Od tego czasu wykonano 10 mln zabiegów z jego pomocą (w Polsce ok. 1000 zabiegów rocznie).

Wykorzystywany jest przede wszystkim w skomplikowanych operacjach laparoskopowych, zwłaszcza w trudno dostępnych miejscach dróg moczowych. Na całym świecie sprzedano ponad 5500 systemów da Vinci, którego cena wynosi ok. 2 mln USD. Kilka innych firm oferuje podobne rozwiązania m.in. Intuitive Surgical, Stryker, Smith & Nephew (systemy do wymiany stawu kolanowego).

Roboty administracyjne. Bardziej ciekawostka niż pracownik

Roboty pracujące na recepcji w szpitalach szybko stały się ulubieńcami mediów. Witają pacjentów, tłumaczą jak znaleźć wybrany oddział, odpowiadają na pytania odwiedzających. Najbardziej rozpoznawalny z nich to Pepper – uniwersalny robot o dużych oczach i białej sylwetce, którego można programować do dowolnych celów, np. obsługi konferencji. Jego zastosowanie w szpitalach jest marginalne. To raczej gadżet wzbudzający ciekawość, a nie urządzenie wyręczające w czynnościach związanych z rejestracją i obsługą pacjenta.

Do 2021 roku wyprodukowano 27 000 sztuk robota. Jednak komercyjne zastosowanie Pepper’a okazało się na tyle dużym wyzwaniem, że jego twórca – SoftBank – wstrzymał niedawno produkcję.

Roboty do celów rozrywkowych. Komunikacja i zabawa

Roboty w szpitalach rozśmieszają dzieci i zabawiają je, a ich celem jest np. zmniejszenie poczucia lęku przed zabiegami. Zora robot potrafi tańczyć i odpowiadać na proste pytania, podobnie jak Robin. Z kolei robotyczna foka Paro reaguje na dotyk jak prawdziwe zwierzę, wzbudzając sympatię pacjentów. Jest stosowana z powodzeniem przede wszystkim w domach opieki dla pacjentów z chorobą Alzheimera.

To zastosowanie robotów ma przed sobą przyszłość. Poczucie samotności i izolacji to jedno z największych wyzwań, z którym konfrontowani są zwłaszcza pacjenci w domach opieki długoterminowej. Roboty dostępne są 24 godziny na dobę, nie męczą się i są do dyspozycji na każde żądanie.

Roboty pielęgniarskie. Wyręczają w prostych czynnościach

Moxy to pierwszy robot do zadań pielęgniarskich. Jest wyposażony w długie ramię i potrafi przygotować pokój dla nowego pacjenta, kompletując niezbędne wyposażenie z magazynu. W USA pracuje obecnie 15 robotów tego typu, do końca roku ma do nich dołączyć kolejne 60. Daleko mu jeszcze do manualnej sprawności ludzi i nawet takie proste czynności jak wymiana pościeli to dla niego wyzwanie.

Roboty podobne do Moxy to konieczność, bo liczba pielęgniarek i lekarzy będzie się systematycznie zmniejszać.

Czytaj także: Rusza pierwszy w Polsce Ośrodek Medycznych Technologii 3D

Centrum e-Zdrowia chce od 2023 roku zaangażować pacjentów w proces tworzenia nowych rozwiązań cyfrowych dla zdrowia. Na stronach CeZ pojawił się już projekt przedsięwzięcia. Do 30 listopada można zgłaszać do niego swoje pomysły i uwagi.

Pacjenci będą razem z CeZ projektować rozwiązania e-zdrowia

Planowany na I kwartał 2023 roku przez CeZ projekt „Pacjent w centrum e-zdrowia” skierowany jest do organizacji zrzeszających pacjentów. Celem jest zaangażowanie ich w proces planowania rozwoju e-zdrowia w Polsce i umożliwienie współtworzenie np. aplikacji mobilnych albo nowych funkcji w istniejących systemach jak IKP.

– Chcemy bardziej otworzyć się na inicjatywy organizacji pacjentów – mówi Paweł Kikosicki. Dyrektor Centrum e-Zdrowia przekonuje, że to element nowej polityki tworzenia aplikacji i systemów wspólnie z ich użytkownikami.

Pacjenci zgłaszają pomysł. Potem opinia, głosowanie i decyzja Ministra Zdrowia

Konsultacje społeczne 6-stronicowego projektu regulaminu „Pacjent w centrum e-zdrowia” rozpoczęły się 18 listopada i potrwają do 30 listopada. CeZ chce poznać opinie co do zaproponowanego procesu wyboru pomysłów do realizacji zgłoszonych w ramach Projektu. Konsultacjom społecznym poddano też formularz, za pośrednictwem którego organizacje pacjentów będą zgłaszać propozycje.

Projekt przewiduje m.in. weryfikację zgłaszanych pomysłów przez Zespół Opiniujący oraz publiczne głosowanie nad nowymi rozwiązaniami. Lista tych najpopularniejszych trafia następnie do Ministra Zdrowia, który podejmuje decyzje co do ich losów. Regulamin opisuje procedurę w ten sposób:

• W trakcie konsultacji społecznych wskazane przez Zespół Opiniujący pomysły podlegają publicznemu głosowaniu w celu wyłonienia pomysłów najbardziej potrzebnych z punktu widzenia pacjentów.
• Zespół Opiniujący przygotowuje Listę pomysłów obejmującą pomysły poddane konsultacjom społecznym, jak również pomysły nie wymagające konsultacji społecznych. Lista pomysłów zawiera opinię Zespołu Opiniującego i rekomendacje dla Ministra Zdrowia.
• Minister Zdrowia po otrzymaniu od Zespołu Opiniującego Listy pomysłów decyduje, które pomysły mogą być skierowane do szczegółowej analizy i poddane dalszej ocenie w ramach obowiązującego w Ministerstwie Zdrowia procesu zgłaszania nowej inicjatywy.
• Po decyzji Ministra Zdrowia na stronie www.cez.gov.pl/pacjent-w-centrum-e-zdrowia publikowana jest informacja o pomysłach wskazanych przez Ministra Zdrowia do dalszej analizy i oceny w ramach procesu zgłaszania nowej inicjatywy. Publikacja informacji o skierowaniu przez Ministra Zdrowia pomysłu do analizy i oceny w ramach procesu nowej inicjatywy nie gwarantuje, że pomysły z tej listy zostaną wdrożone do realizacji. Wybór projektów, które będą wdrażane do realizacji należy do Organizatora.

Dokumenty do pobrania

Projekt regulaminu w ramach projektu „Pacjent w centrum e-zdrowia” >

Formularz zgłaszania pomysłu w ramach projektu „Pacjent w centrum e-zdrowia” >

Tabela zgłaszania uwag/propozycji zmian do konsultowanych dokumentów >

Czytaj także: Lekarze mogą już sprawdzać dostępność leków w aptekach. Taką opcję oferuje tylko jeden system

3 pytania o budowanie dojrzałości cyfrowej placówek ochrony zdrowia do Claudii Pagliari, Dyrektor e-Zdrowia Globalnego na Uniwersytecie Edynburskim (Wielka Brytania).

W jaki sposób placówki ochrony zdrowia mogą poprawić efektywność działania z pomocą IT?

Jak sugeruje słowo „poprawiać”, nie chodzi o przekształcenie z dnia na dzień; podejście do zmian oparte na „wielkim wybuchu” często kończy się niepowodzeniem, ponieważ zraża do siebie pracowników lub ich nadmiernie obciąża.

Organizacje ochrony zdrowia powinny zacząć od optymalizacji istniejących przepływów pracy oraz upewnienia się, że ich infrastruktura informacyjna jest solidna, sprawna i interoperacyjna, a procesy gromadzenia danych, ich przechowywania i zarządzania nimi są wystarczająco dojrzałe. Tak, aby dzięki danym można było uzyskać użyteczne informacje.

Skuteczne wykorzystanie pulpitów podsumowań i innych narzędzi wizualizacyjnych jest jednym ze sposobów ułatwienia pracy, obok narzędzi analitycznych do śledzenia, przewidywania i modelowania ryzyka, zdarzeń i wyników.

Takie rozwiązania są potrzebne na wielu poziomach – od analizy parametrów życiowych na oddziałach intensywnej terapii do zarządzania ruchem pacjentów i rotacją personelu, śledzenia zapasów interwencyjnych lub dzielenia się spostrzeżeniami z populacyjnego nadzoru nad chorobami.

Gotowość do działania w sytuacji kryzysowej oznacza również posiadanie mechanizmów prawnych i regulacyjnych umożliwiających lepsze wykorzystanie informacji, gdy zajdzie taka potrzeba. Placówki ochrony zdrowia muszą mieć wiedzę pozwalającą określić, jaki poziom gromadzenia danych jest proporcjonalny i konieczny w danych okolicznościach. Ma to szczególne znaczenie dla utrzymania zaufania publicznego i zaufania pacjentów do wykorzystywania danych osobowych.

A co radziłaby Pani placówkom chcącym podnosić systematycznie dojrzałość cyfrową?

Po pierwsze, należy jasno określić, jaka technologia jest potrzebna, w jakim celu i jakie są jej korzyści.

Po drugie, należy przedkładać ostrożne i strategiczne zakupy nad spontaniczne wydatki „z nagłej potrzeby” i inwestować w działania, które najlepiej wykorzystują istniejącą infrastrukturę i przepływy pracy, jeśli są one odpowiednio dopasowane do celu.

Po trzecie, należy zadbać o to, aby personel był w stanie wykorzystać dostępną technologię i informacje, a nie tylko o to, by kupić i wdrożyć rozwiązania IT. Na przykład, posiadanie elektronicznego rekordu pacjenta (EDM) nie przyniesie większych korzyści, jeśli personel nie będzie miał czasu na korzystanie z niego. Należy rozważyć lepsze wykorzystanie alternatywnych sposobów komunikacji, takich jak telefony komórkowe i urządzenia typu wearables.

Pandemia COVID-19 doprowadziła do powstania hybrydowego, cyfrowo-analogowego podejścia do świadczenia usług zdrowotnych. Czy ten nowy standard się utrzyma?

Po udanym wdrożeniu opieki zdalnej i pracy hybrydowej w czasie kryzysu, utrzymanie tych rozwiązań w opiece rutynowej jest w pełni zasadne. Duża presja wywierana na publiczne systemy opieki zdrowotnej w czasie pandemii spowodowała również wzrost liczby świadczeniodawców z sektora prywatnego – niektórzy z nich pracują głównie za pośrednictwem platform cyfrowych. Obserwujemy także boom korzystania z narzędzi samopomocy przez pacjentów.

Z jednej strony jest to odzwierciedleniem kulturowej, filozoficznej i ekonomicznej zmiany w kierunku elastycznej i zdecentralizowanej opieki zdrowotnej. Z drugiej jednak strony nie wiadomo jeszcze, w jakim stopniu usługi te utrzymają się w dłuższej perspektywie czasowej.

Trzeba przyznać, że w czasie pandemii największym sukcesem było utrzymanie świadczenia usług zdrowotnych, pomimo ograniczeń fizycznych i kryzysu kadrowego. Jednak jeśli chodzi o wyniki leczenia pacjentów, dowody są nadal niejasne. Po części wynika to z faktu, że wiele zmian wprowadzono tak szybko, że nie wzięto pod uwagę ich ewaluacji.

Niestety, korzyści płynące z cyfryzacji mogły zostać przesłonięte przez ogólny negatywny wpływ pandemii na dostęp do opieki zdrowotnej i jej wyniki. Jednak wartość posiadania solidnie zbudowanych i aktualnych elektronicznych kartotek pacjentów w takich okolicznościach jest oczywista.

Czytaj także: Pilotaże w e-zdrowiu to często objaw strachu przed zmianą

29 listopada w Warszawie (i online) odbędzie się konferencja Centrum e-Zdrowia (CeZ) poświęcona danym w ekosystemie zdrowia. Wydarzenie będzie transmitowane na stronie CeZ.

Wśród tematów m.in. Big Data a rozwój e-zdrowia w Polsce, wykorzystanie danych medycznych w ochronie zdrowia, cyberbezpieczeństwo systemów IT oraz metody udostępnianiania i przetwarzania danych medycznych pacjentów.

Równolegle z Konferencją organizowane są warsztaty „W kierunku e-interwencji. Jak wykorzystać dane do wsparcia personelu medycznego?”. Przedstawione zostaną m.in. nowe rozwiązania, nad którymi w Centrum trwają prace, a uczestnicy będą mogli dołączyć do dyskusji o pożądanych funkcjonalnościach rozwiązań e-zdrowia.

Rejestracja została zamknięta 21 listopada (udział osobisty), ale wydarzenie będzie można śledzić na stronie internetowej Akademii CeZ pod adresem: https://akademiacez.gov.pl/perspektywy-e-zdrowia-dane-w-ekosystemie-ochrony-zdrowia/

Program

9.00 – 10.00 Rejestracja gości

10.00 – 10.15 Otwarcie konferencji

Adam Niedzielski, Minister Zdrowia
Paweł Kikosicki, Dyrektor Centrum e-Zdrowia

10.15 – 10.45 Strategia Centrum e-Zdrowia

Paweł Kikosicki, Dyrektor Centrum e-Zdrowia

10.45 – 11.25 Wykorzystanie danych w celu wsparcia organizacji ochrony zdrowia

Filip Urbański, Dyrektor Departamentu Centrum Analiz CeZ

11.25 – 11.55 Udostępnianie danych osobowych z systemów administrowanych przez CeZ

Zuzanna Kosakowska, Samodzielne Stanowisko Pracy IOD CeZ

Mateusz Siek, Główny Specjalista ds. Ochrony Danych Osobowych CeZ

11.55 – 12.15 Przerwa

12.15 – 12.45 Raportowanie do SIM danych o zdarzeniach medycznych w ujęciu prawnym

Magda Gąska-Caruk, Główny specjalista w Departamencie Prawnym CeZ

12.45 – 13.15 Dawstwo danych jak dawstwo krwi – w jaki sposób Data Governance Act może pomóc w transparentnym przekazywaniu danych medycznych na cele B+R?

Ligia Kornowska, Koalicja AI w Zdrowiu, dyrektor zarządzająca, Polska Federacji Szpitali,

13.15 – 13.30 Jak przyspieszyć rozwój SI w e-Zdrowiu poprzez poprawę jakości i dostępności danych generowanych przez personel medyczny?

Rafał Szmuc, CEO CliniNote

13.30 – 13.50 Jak połączyć białko z krzemem- case study rozwoju innowacji w IMID

dr n. med. Tomasz Maciejewski, Dyrektor Instytutu Matki i Dziecka, kierownik Kliniki Położnictwa i Ginekologii

13.50 – 14.30 Przerwa

14.30 – 14.45 Dokumentacja strukturalna – czyli jak wykorzystać wiedzę zawartą w danych pacjentów

Paweł Paczuski, CEO Upmedic

14.45 – 15.05 Jak dostęp do danych może poprawić adherencję pacjenta?

prof. Marcin Czech, Profesor nauk medycznych i nauk o zdrowiu, wykładowca i profesor Politechniki Warszawskiej oraz Instytutu Matki i Dziecka, doktor habilitowany nauk ekonomicznych. Prezes Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego

15.05 – 15.35 Jak uchronić dane przed wyciekiem lub utratą na podstawie doświadczeń ze współpracy z podmiotami sektora zdrowia

Jeremi Olechnowicz, Analityk ds. bezpieczeństwa informacji CeZ

Piotr Rybicki, Ekspert ds. zarządzania ryzykiem i zgodnością CeZ

15.35 – 15.50 Przerwa

15.50 – 16.45 Panel dyskusyjny – Jak wykorzystać potencjał zbieranych danych, jak otwierać dane, komu i na jakich zasadach je udostępniać?

Paweł Kikosicki, Dyrektor Centrum e-Zdrowia (moderator)

dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego, dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia, dyrektor Center od Value Baset Healthcare

Sylwia Jaczyńska-Kolasza, Ekspert komunikacji i public affairs, Koalicja Izb Handlowych dla Zdrowia, Amgen Biotechnologia

Magdalena Kołodziej, Prezes Zarządu Fundacja My Pacjenci

Ligia Kornowska, Liderka, Koalicja AI w Zdrowiu, dyrektor zarządzająca, Polska Federacji Szpitali

Dr hab. n med. Agnieszka Mastalerz-Migas, Konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

Ks. dr Arkadiusz Nowak, Prezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji

Filip Urbański, Dyrektor Departamentu Centrum Analiz CeZ

Czytaj także: Platforma P1 jest gotowa, ale czy są powody do świętowania?

Nowe badanie sugeruje, że pacjenci coraz chętniej wybierają telekonsultacje zamiast osobistego spotkania z lekarzem. Na korzyść usług e-zdrowia przemawia wygoda i większa elastyczność, szczególnie, gdy chodzi o rutynowe wizyty.

Bez dojazdów, gdy potrzebna recepta

Opublikowane z końcem września wyniki obszernego badania satysfakcji użytkowników usług telezdrowia w USA („2022 U.S. Telehealth Satisfaction Study”) wskazują na zaskakująco mocny wzrost liczby osób preferujących wizyty telezdrowotne od wizyt osobistych, i to dla szerokiego spektrum rutynowych usług opieki zdrowotnej.

Z badania wynika, że w ciągu ostatniego roku 67% respondentów skorzystało z usług wideo telezdrowia. Przed pandemią, w 2019 roku, liczba ta była niemal dwukrotnie mniejsza (37%).

80% osób, które korzystały z usług telezdrowia w ciągu ostatniego roku stwierdziło, że preferuje korzystanie z tej formy, gdy potrzebują nowej recepty. 71% woli telewizytę, gdy muszą omówić wyniki badań, 57% w przypadku regularnych wizyt w zakresie usług zdrowia psychicznego.

Ponadto 94% pacjentów korzystających z telezdrowia stwierdziło, że „zdecydowanie” lub „prawdopodobnie” będzie korzystać z formy opieki na odległość w przyszłości. Głównymi przesłankami przemawiającymi na korzyść są wygoda (61%), możliwość szybkiej realizacji porady (49%) i łatwość dostępu do informacji o zdrowiu (28%).

Także w Polsce telewizyty zyskują na popularności

Według ostatniego badania Biostatu, 80% Polaków skorzystało w 2021 roku z usług telemedycznych. Przy czym 44,3% ankietowanych z przymusu, bo nie było innej możliwości, a jedna trzecia wybrała e-wizytę, aby otrzymać nową receptę na lek. Głównym argumentem przemawiającym na korzyści e-wizyt był dla co trzeciego pacjenta krótszy czas oczekiwania.

Najczęściej telewizyty realizowane są przez lekarzy rodzinnych (65,6%) oraz pediatrów (10,9%). Ciekawe jest również to, że prawie 8 na 10 ankietowanych otrzymało po e-wizycie e-receptę, bo świadczy też o tym, że konsultacje na odległość dopiero teraz nabrały sensu, gdzie receptę można odebrać bez konieczności pojawienia się osobiście u lekarza.

Zdecydowanie pozytywnie i pozytywnie telewizyty oceniło 35% ankietowanych. Niemal tyle samo (38%) stwierdziło, że neutralnie. Ocenę raczej negatywną lub negatywną wystawiło telezdrowiu 27,7% badanych. Z kolei porównując e-wizytę z telewizytą, 26,7% przyznało, że forma zdalna jest lepsza, a 37,6% nadal woli kontakt osobisty. Obydwie formy nie różnią się od siebie dla 35,9% badanych.

Z rejestracji online częściej niż przeciętnie korzystają mieszkańcy dużych miast, co może wynikać m.in. z tego, że zlokalizowane tam ośrodki medyczne oferują częściej taką możliwość niż indywidualne praktyki i przychodnie o mniejszej skali działania.

Pandemia zmieniła oczekiwania i przyzwyczajenia pacjentów

Amerykański i polski raport pokazują, jak bardzo pacjenci przyzwyczaili się do teleusług i nie zamierzają wracać do gabinetów lekarskich po pandemii COVID-19. Opieka zdrowotna przechodzi transformację bez precedensu – jeszcze kilka lat temu trudno było sobie wyobrazić, że pacjenci tak szybko zaakceptują kontakt z lekarzem przez komputer i telefon.

Telezdrowie wprowadza zupełnie nowy model opieki realizowanej prosto z domu. To dla wielu osób wygodna alternatywa, gdy trudno im dojechać do lekarza albo znaleźć wolny termin w przypadku rutynowych wizyt, przykładowo, gdy potrzebna jest recepta na lek na chorobę przewlekłą. Pacjenci od dawna narzekali na utrudniony dostęp do usług zdrowotnych, spowodowany m.in. sztywnymi godzinami pracy przychodni.

Jeśli po dwóch latach pandemii pacjenci tak pozytywnie oceniają telekonsultacje, systemy zdrowia i płatnicy muszą dopasować się do tego trendu, ułatwiając dostęp do refundowanych usług e-zdrowia, inwestując w infrastrukturę, rozwijając nowe formy opieki hybrydowej (połączenie opieki w gabinecie z opieką wirtualną), tworząc standardy dla telemedycyny i wzmacniając umiejętności cyfrowe wśród pracowników ochrony zdrowia.

Telezdrowie nie zawsze na korzyść Nie można zapomnieć, że telezdrowie powinno być wprowadzane z zachowaniem równowagi i wytycznych, bowiem korzystanie z niego wiąże się też z niebezpieczeństwami. Przykładowo, z badania opublikowanego w lipcu w Journal of Medical Internet Research wynika, że telezdrowie może zwiększyć ilość pracy klinicznej i administracyjnej personelu medycznego. Mimo to, wielu lekarzy twierdzi, że konsultacje online z pacjentami lepiej pasują do ich stylu życia.

Czytaj także: Już 96% recept jest wystawianych w formie elektronicznej

Zespół naukowców Uniwersytetu Kennesaw w USA opracował nieinwazyjny system pomiaru poziomu glukozy we krwi wykorzystujący urządzenie o nazwie GlucoCheck. Bazuje on na takim samym podejściu jak sensor poziomu saturacji krwi stosowany już od kilku lat w smartwatchach Apple Watch i Samsung Galaxy.

Kierująca pracami zespołu Maria Valero twierdzi, że urządzenie zapewnia 90% precyzję w analizie stężenia glukozy w próbkach krwi. Biosensor działa w połączeniu z aplikacją mobilną na smartfona. Obecnie trwają prace nad wersją obsługiwaną przez asystentów domowych jak Alexa Amazon.

Jak to działa?

GlucoCheck emituje światło na ludzką skórę, a specjalna kamera rejestruje docierające z drugiej strony skóry światło. W ten sposób, stosując algorytmy AI, możliwe jest zbadanie zmiennego poziomu absorpcji światła przez krew płynącą w naczyniach, a na ten podstawie – określenie stężenia glukozy. Naukowcy zgłosili już technologię do urzędu patentowego. W kolejnym etapie badań przetestowana zostanie dokładność innowacji w przypadku różnych typów ciała. Ta faza będzie miała kluczowe znaczenie – dostępne na rynku urządzenia wearables cechują się niedokładnym odczytem danych u osób o ciemnych lub wytatuowanych typach skóry.

Jeśli technologia przejdzie pomyślnie testy kliniczne będzie można mówić o rewolucji w medycynie. Obecnie osoby chore na cukrzycę muszą codziennie nakłuwać palce, aby uzyskać próbkę krwi do analizy poziomu cukru. Taka forma badania jest uciążliwa (i bolesna) i nie dostarcza informacji o zmianach wartości w czasie rzeczywistym.

Wyścig technologiczny trwa

Nie jest to pierwsza tego typu innowacja. W lipcu 2020 roku Samsung pokazał nieinwazyjną metodę monitorowania glukozy we krwi we współpracy z ekspertami z Massachusetts Institute of Technology (MIT). W tym samym roku firma Movano zaprezentowana urządzenie wearable, które może mierzyć poziom cukru we krwi za pomocą dyfuzji światła. Z kolei japońska firma o nazwie Quantum Operation pokazała w 2021 roku czujnik montowany na ubraniach. Rockley Photonics z siedzibą w Wielkiej Brytanii zamiast diod LED skupia się na badaniu z pomocą specjalnego lasera. Mimo dużych postępów technologii w tej dziedzinie, jak dotąd żadne z urządzeń nie zagwarantowało precyzji badań na równi z certyfikowanymi urządzeniami medycznymi. Jednak w ostatnich latach dokonał się duży postęp w tej dziedzinie.

Na takie rozwiązanie czeka 537 milionów osób na świecie chorych na cukrzycę. Jak na razie najnowocześniejszym systemem jest system ciągłego pomiaru FreeStyle Libre firmy Abbott. Specjalny plaster z miniaturową igłą przyklejany na ramię dokonuje pomiarów nawet przez 14 dni.

Czytaj także: AI dokładniejsza w ocenie EKG niż człowiek