Sztuczna inteligencja, bezpieczeństwo cyfrowe, planowane i wdrażane nowe e-usługi w ochronie zdrowia to tylko niektóre z tematów poruszanych podczas VII edycji konferencji Nawigator e-Zdrowia, która odbyła się w październiku 2024 r. Ponad 2 tys. uczestników miało okazję zdobyć praktyczną wiedzę z zakresu medycyny oraz farmacji w trakcie wykładów i warsztatów prowadzonych przez ekspertów KAMSOFT.

Wysokiej jakości dane medyczne to “paliwo” do rozwoju algorytmów sztucznej inteligencji

Katalizatorem zmian w ochronie zdrowia są elektroniczna dokumentacja medyczna oraz sztuczna inteligencja (AI).  Im więcej cyfrowych, dobrych jakościowo danych pacjenta, tym trafniejsze decyzje terapeutyczne. Lekarz – mając dostęp z jednego źródła do badań, informacji o zażywanych lekach czy diagnozach pochodzących od innych specjalistów – będzie miał szersze spojrzenie na stan zdrowia swojego pacjenta, a w analizie danych medycznych może wspomóc go sztuczna inteligencja.

EDM. Jest lepiej, ale wciąż sporo placówek nie raportuje skutecznie zdarzeń medycznych

Począwszy od 2021 roku podczas kolejnych edycji konferencji Nawigator e-Zdrowia pokazywane są statystyki dotyczące wymiany Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EDM) i raportowania przez placówki medyczne Zdarzeń Medycznych do systemu P1. Z roku na rok są one coraz lepsze: w październiku 2024 roku za pomocą narzędzie EDM Suite przetworzono ponad 1,2 mld zdarzeń medycznych z czego 56,5% skutecznie zaraportowano do P1. Na skuteczność raportowania w największym stopniu ma wpływ personel medyczny, ale też uwarunkowania techniczne oraz procesy zachodzące w organizacji.

Rzetelne i powszechne prowadzenie EDM to większy komfort pacjenta, który nie musi już nosić ze sobą teczki z dokumentacją medyczną, ale także lepsza jakość opieki i więcej możliwości zastosowania nowoczesnej technologii opartej na sztucznej inteligencji (AI), która może wspomagać lekarza i stać się kluczowym narzędziem w holistycznym leczeniu pacjenta.

AI i systemy wspomagania decyzji klinicznych (CDSS)

Uczestnicy VII edycji Konferencji mogli poznać działanie i skuteczność narzędzi CDSS (Systemu Wspomagania Decyzji Klinicznych) zintegrowanych z Opieką Koordynowaną, która zaimplementowana w systemie gabinetowym KAMSOFT ma za zadanie wspomóc profesjonalistów medycznych w czynnościach związanych z leczeniem.

Narzędzie to przeprowadza analizę w oparciu o historię zdrowia pacjenta takie jak: wiek, płeć, zażywane leki, parametry laboratoryjne, alergie, nietolerancje etc. zgromadzone w systemie gabinetowym placówki a także o dane zgromadzone w systemie P1, a więc te skutecznie zaraportowane (przekazane) przez inne placówki. Efektem tego może powstać np. rekomendacja kolejnych kroków leczenia czy kalkulacja prawdopodobieństwa występowania u pacjenta określonej choroby.

Warto w tym miejscu wspomnieć o odpowiedzialności za decyzje, o czym wielokrotnie mówiono na Konferencji, to lekarz ocenia stan zdrowia pacjenta i stawia ostateczną diagnozę. Zadaniem CDSS jest analiza danych medycznych i wspomaganie w podejmowaniu decyzji na postawie zaimplementowanych algorytmów. Praktyczne zastosowanie AI w ochronie zdrowia rośnie, ponieważ dostarcza wymiernych korzyści jak np. oszczędność czasu.

Już teraz użytkownicy systemów gabinetowych KAMSOFT (KS-SOMED, KS-PPS, SERUM) mogą podczas wystawiania e-Recepty, korzystać z Pharmindex Open z pomocnikiem AI. W tym przypadku AI bazując wyłącznie na informacjach zawartych w bazie wiedzy o lekach PHARMINDEX Open, przygotowuje zredagowany i ustrukturyzowany opis dotyczący danego leku, a także proponuje przykładową listę pytań do pacjenta czy zalecenia wykonania badań laboratoryjnych. Rozwiązanie PHARMINDEX Open z AI jest niezwykle przydatne w momencie, kiedy lekarz potrzebuje szybko sprawdzić działanie leku, który zamierza wprowadzić do terapii pacjenta. Korzyści z zastosowania tego narzędzia zaprezentowano podczas warsztatów w ramach konferencji Nawigator e-Zdrowia.

Ustrukturyzowane dawkowanie na receptach 365 i planowane kolejne zmiany

Szeroko omawianym tematem podczas konferencji była e-Recepta 365 i związany z nią ustrukturyzowany opis dawkowania, który obowiązuje od sierpnia 2024 r. Nowy sposób zapisu dawkowania wymagany przez Centrum e-Zdrowia (CeZ) spowodował, że lekarze mając problemy z wystawianiem recept rocznych po prostu z nich rezygnują. Nawiązano także do niedawno opublikowanego raportu zespołu do spraw preskrypcji i realizacji recept oraz planowanych w nim zmian takich jak automatyczne wyliczanie refundacji.

Udział placówek medycznych w pilotażu Centralnej e-Rejestracji (CeR)

Sporym zainteresowaniem wśród uczestników Konferencji cieszył się temat Centralnej e-Rejestracji (CeR). Spowodowane jest to chęcią pozyskania dodatkowych środków finansowych przewidzianych przez Ministerstwo Zdrowia za udział w pilotażu e-usługi. Środki te trafią do placówek, które poprzez swój system IT udostępnią do CeR grafiki wizyt objętych pilotażem (cytologia, mammografia lub wizyty kardiologiczne) oraz za liczbę świadczeń zrealizowanych w jego ramach.

W trakcie wydarzenia eksperci KAMSOFT szczegółowo omówili warunki uczestnictwa w pilotażu oraz praktyczne aspekty wdrożenia i obsługi rezerwacji w ramach CeR. Co ważne, firma KAMSOFT oferuje kompleksowe wsparcie w tym zakresie.

Kliknij tutaj, aby uzyskać więcej informacji 👉

Innowacyjne narzędzie dla farmaceutów do realizacji przeglądów lekowych

Farmaceuci z kolei mieli okazję poznać wyniki kilkumiesięcznego pilotażu studium przeglądu lekowego.  Narzędzie „Przegląd Lekowy” produkcji KAMSOFT jest kompleksowym rozwiązaniem informatycznym wspierającym farmaceutę w zakresie zbierania wywiadu z pacjentem, analizy jego farmakoterapii oraz komunikacji z lekarzem. Co niezwykle istotne, wyposażone jest w najnowszą wiedzę o lekach dostarczaną przez PHARMINDEX.

Serwis ułatwia prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej na każdym etapie, począwszy od wypełnienia przez pacjenta ankiety, analizy farmakoterapii, po kontakt z lekarzem.

Kliknij tutaj, aby uzyskać więcej informacji 👉

Cyberbezpieczeństwo w ochronie zdrowia

Obok cyfrowych danych i e-usług pojawił się też niezwykle ważny temat cyberbezpieczeństwa. Zarówno apteki, jak i placówki medyczne nieustannie narażone są na ataki cyberprzestępców. Dlatego istotne są zabezpieczenia samego procesu logowania się do systemu IT, jak np. stosowanie “mocnych” haseł czy też wdrożenie uwierzytelnienia wieloskładnikowego (MFA).

Aplikacje mobilne dla personelu medycznego (Wizyta Lekarska, Wizyta Pielęgniarska, Wizyta Położnej) i farmaceutów (KS-APTIX) poza funkcjonalnościami wspierającymi ich codzienną pracę z powodzeniem mogą zostać użyte w procesie uwierzytelniania nie tylko w serwisach służbowych. Na warsztatach użytkownicy SERUM, czyli chmurowego systemu medycznego, mogli poznać różne metody zastosowania MFA. Kolejnym rozwiązaniem minimalizującym ewentualne skutki cyberataku jest usługa kopia w chmurze – o korzyściach wynikających z regularnego i dobrze przeprowadzanego backupu danych opowiadali na konferencji eksperci KAMSOFT.

Przygotowanie się do współpracy z podmiotami działającymi w ramach Grup VAT i nowy obowiązek raportowanie JPK CIT

Tematy, które z pewnością zaciekawiły pracowników administracji poruszane podczas konferencji Nawigator e-Zdrowia to nowe funkcjonalności w systemie finansowo-księgowym KS-FKW, systemie aptecznym KS-AOW oraz KS-OmniPharm dedykowane do współpracy z podmiotami działającymi w ramach Grup VAT. Prelegenci omówili także zbliżający się obowiązek raportowania JPK CIT.

Zobacz nagrania z konferencji Nawigator e-Zdrowia

Tych z Państwa, którzy nie uczestniczyli w Konferencji zachęcamy do obejrzenia nagrań z wystąpień, które miały miejsce podczas VII edycji Nawigatora e-Zdrowia. Materiały dostępne są po rejestracji na stronie info.kamsoft.pl/Nawigator.

Kolejna edycja Nawigatora e-Zdrowia, która odbędzie się w maju 2025 roku.

Liczba urządzeń medycznych wykorzystujących algorytmy AI gwałtownie wzrosła w ciągu ostatniej dekady. Do 7 sierpnia 2024 r., Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła ich 950.

Niespełna 10 lat temu, w 2015 r., FDA dopuściła do obrotu jedynie 6 urządzeń medycznych wykorzystujących sztuczną inteligencję. W 2023 r. było to już 221. Można się spodziewać, że będzie ich przybywać w tempie wykładniczym, bo już co czwarte urządzenie medyczne dopuszczone na rynek jest cyfrowe, a więc potencjalnie można je wspomagać AI.

Liderami w sprzęcie wykorzystującym algorytmy uczenia maszynowego są duże koncerny jak GE Healthcare, Siemens Healthineers i Medtronic, które rozbudowują swoje kolejne wersje oprogramowania dla urządzeń medycznych o AI. Drugą grupę stanowią nowe startupy wprowadzające innowacyjne rozwiązania technologiczne np. w diagnostyce i radiologii. Do tego grona dołączają też firmy, które z sektorem medycyny nie mają nic wspólnego. Przykładem jest Apple z algorytmem AI do wykrywania arytmii serca, też znajdującym się na liście certyfikowanych przez FDA urządzeń.

W radiologii certyfikowano aż 723 urządzenia AI, czyli 75% wszystkich, które są na liście FDA. Algorytmy stosowane są przede wszystkim do ewaluacji zdjęć medycznych i wykrywania zmian nowotworowych. Najwięcej urządzeń z AI, bo aż 81, wprowadziła do obrotu GE Healthcare. Jeden z flagowych produktów, Air Recon DL, zadebiutował na rynku w 2020 roku – algorytm może poprawić jakość obrazu i skrócić czas skanowania MRI nawet o 50%.

Drugie miejsce w rankingu zajmuje Siemens Healthineers z 70 urządzeniami AI. Są to m.in. rozwiązaniami do obrazowania i algorytmy diagnostyczne. Przykładem jest funkcja pomagająca zlokalizować pacjenta w skanerze MRI w celu uzyskania optymalnego obrazu. W portfolio znajdują się też algorytmy wspierające lekarzy w diagnozowaniu chorób, jak np. będące w stanie zidentyfikować zwapnienie tętnic wieńcowych.

W centrum zainteresowania są jednak multimodalne modele AI zestawiające ze sobą różne kategorie danych, takie jak wyniki laboratoryjne, zdjęcia medyczne i historia leczenia pacjenta. Tego typu analiza pomoże w lepszym podejmowaniu decyzji klinicznych, np. w zakresie konieczności wykonania biopsji oraz dawki promieniowania niezbędnego do leczenia określonego guza.

Większość urządzeń AI na liście FDA – bo aż 97% – zostało zatwierdzonych w ramach tzw. ścieżki 510 (k) dla urządzeń o umiarkowanym ryzyku, która jest mniej rygorystyczna, szybsza i tańsza niż inne opcje autoryzacji. Wnioskodawcy muszą jedynie udowodnić, że ich urządzenie jest „zasadniczo zgodne” z poprzednią wersją urządzenia bez AI, która została już zatwierdzona przez agencję. 22 urządzenia przeszły przez proces autoryzacji de novo przeznaczony dla urządzeń o niskim lub umiarkowanym ryzyku bez pierwowzoru. Tylko 4 urządzenia z AI otrzymały pełną certyfikację na podstawie klasycznej, rygorystycznej ścieżki dla urządzeń wysokiego ryzyka.

Czytaj także: Premiera Da Vinci 5. Co potrafi nowy robot chirurgiczny?

Nowoczesne technologie i innowacje medyczne znacząco zmieniają sposób, w jaki lekarze i pacjenci się porozumiewają. Dlatego w NIL IN – Sieci Lekarzy Innowatorów stworzyliśmy przestrzeń, gdzie specjaliści mogą dzielić się doświadczeniami i wspólnie rozwijać innowacyjne rozwiązania wspierające opiekę zdrowotną w Polsce.

Małgorzata Wywrot, Project Managerka NIL IN

Każdego dnia rozmawiamy, słuchamy i wymieniamy się informacjami z otoczeniem. Komunikujemy się bezpośrednio: twarzą w twarz, za pośrednictwem mediów społecznościowych, telefonów, ale też Internetu. Nieustająco wysyłamy i odbieramy wiadomości, ale najważniejsze dla nas jest porozumienie się z innymi, bycie zrozumianym, dogadanie się.

Jak wiadomo, dobrze prowadzona komunikacja między lekarzem a pacjentem wpływa na wszystkie etapy procesu diagnostyczno-terapeutycznego. Aby ten proces był skuteczny, lekarz musi potrafić słuchać, mówić i rozmawiać ze swoim pacjentem, dodatkowo każdorazowo dostosowując język do odbiorcy. Komunikacja jest narzędziem pracy lekarza, i to lekarz jest odpowiedzialny za zbudowanie skutecznego komunikatu, który docelowo prowadzi do wypracowania procesu terapeutycznego odpowiedniego dla pacjenta.

Lekarz powinien nieustająco rozwijać swoją wiedzę oraz zdolności komunikacyjne, dzięki którym będzie potrafił jeszcze lepiej pomóc swojemu pacjentowi. Dodatkowo, lekarz uczestniczy w rozwoju innowacji medycznych, o których powinien potrafić rozmawiać z pacjentem.

Innowacje zmieniają relację pacjenta z lekarzem

W ostatnich latach sektor opieki zdrowotnej zalała fala innowacji napędzana postępem technologicznym, rosnącym zapotrzebowaniem na spersonalizowaną opiekę oraz wyzwaniami związanymi z globalnymi kryzysami zdrowotnymi. Rozwój nowych technologii oraz zmiany w modelu relacji lekarz-pacjent stwarzają przestrzeń dla nowych form komunikacji w medycynie.

Pandemia COVID-19 znacząco przyczyniła się do upowszechnienia telemedycyny i pokazała, jak ogromny potencjał ma w przełamywaniu barier, przede wszystkim tych związanych z dostępnością. Innowacje w medycynie zmieniają krajobraz opieki zdrowotnej. Poprawiają opiekę nad pacjentami, nie tylko upowszechniając dostępność do usług medycznych, ale również zwiększając ich dokładność i zapewniając ich niezbędną ciągłość. Ponieważ cały czas się rozwijają, pobudzają nowatorskie podejść do świadczenia opieki, mają ogromny potencjał zrewolucjonizowania opieki zdrowotnej i dalszej poprawy wyników leczenia na całym świecie.

Rynek wymusił na innowatorach nie tylko podejmowanie ultranowoczesnych działań, ale także wymaga od nich umiejętnego wprowadzenia ich do systemu i udowodnienia, że ich użycie realnie ułatwi pacjentowi leczenie lub nawet doprowadzi do jego wyleczenia. Wszystkie działania związane z postępem technologicznym zmieniają również komunikację medyczną i wnoszą do opieki medycznej nowe możliwości.

Komunikacja z pacjentem w cyfrowej medycynie

Wprowadzane do medycyny innowacje często budzą niepewność i niepokój, nie tylko u pacjentów, ale również w placówce, która wdraża innowację. Niekoniecznie jest on związany z brakiem kultury otwartej na nowości. Często nowe rozwiązania są niezrozumiałe. Dlatego podczas wprowadzania nowych rozwiązań technologicznych, należy pamiętać o:

• umiejętnym przekazywaniu informacji;
• budowaniu zaufania poprzez konstruowanie komunikatów jasnym i prostym językiem;
• zaprezentowaniu pacjentowi i personelowi zysków wynikających z proponowanego rozwiązania;
• indywidualnym podejściu do pacjentów, gdyż każdy z nich może mieć inne obawy, potrzeby i poziom wiedzy (na temat swojej choroby czy technologii);
• zapewnieniu pacjentowi dostępu do bezpośredniego kontaktu ze swoim lekarzem oraz osobą, która udzieli mu wsparcia technicznego;
• przeszkolenie personelu i bycie wsparciem dla niego przez cały okres wprowadzania innowacji;
• uzyskaniu zgody pacjenta na wykorzystanie rozwiązania w jego leczeniu, przy tym pamiętając, że przedstawione do jego podpisu i zapoznania się z nimi dokumenty powinny być sformułowane prostym i zrozumiałym językiem.

NIL IN to sieć wspierająca rozwój innowacji

Świat rozwija się z zatrważającym tempie i nie wszyscy chcemy się temu poddawać. Wprowadzanie zmian w życiu, zwłaszcza w sytuacji, kiedy jesteśmy do czegoś przyzwyczajeni, może powodować opór lub niechęć. To zupełnie normalne i pomimo tego, że niektórym z nas może się wydawać, że to kwestia metryki, to należy pamiętać, że w perspektywie kilku dekad może zdarzyć się tak, że technologia wyprzedzi również nasze umysły.

Dlatego kluczową rolę odgrywa umiejętne przekazanie wartości każdej innowacji. Przekonanie innych, że wprowadzenie i korzystanie z niej ma sens. Nawet jeżeli komunikujemy się za pomocą technologii, to sposób przekazania informacji ma znaczenie.

W NIL IN – Sieci Lekarzy Innowatorów – łączymy już nie tylko środowiska lekarskie, ale wszystkie osoby zainteresowane światem innowacji w medycynie. To miejsce, w którym innowatorki i innowatorzy mogą wymienić się swoim doświadczeniem, zdobyć wiedzę lub po prostu obserwować rozwój innowacji w medycynie w Polsce. To młody projekt, w którym bardzo ważna jest komunikacja i aktywne angażowanie wszystkich członków. Dlatego stworzyliśmy rubrykę w newsletterze, w której to nasza społeczność może pisać o swoich dokonaniach oraz zamieszczać ogłoszenia np. poszukiwaniu ośrodka do współpracy. W ten sposób rozwijamy sieć komunikacji pozwalającą budować dobre innowacje i dzielić się doświadczeniem.

Czytaj także: Jak wprowadzić do szpitali innowacje medyczne?

Można już zapisać się na bezpłatną cytologię, mammografię lub pierwszą wizytę do kardiologa poprzez system Centralnej e-Rejestracji (CeZ). Usługa dostępna jest na Internetowym Koncie Pacjenta lub w aplikacji mojeIKP. MZ opublikowało tak że mapę podmiotów uczestniczących w pilotażu CeZ.

Jakie placówki biorą udział w pilotażu Centralnej e-Rejestracji?

Na chwilę obecną możliwość rejestracji przez centralny system oferuje 29 placówek (stan na 19 listopada 2024). Najwięcej, bo 14 placówek, prowadzi zapisy na kardiologię, 10 na mammografię i 6 na cytologię (tylko jedna placówka na liście oferuje e-rejestrację na dwie usługi, pozostałe – na jedną).

Na stronie pacjent.gov.pl dostępna jest mapa pokazująca lokalizację placówek.

Placówki można wyszukiwać korzystając z filtra usług (kardiologia, cytologia, mammografia), województwa oraz dokładnego adresu. Po wybraniu żądanych kryteriów, dostępne placówki zostaną wyświetlone na liście zawierającej dokładne dane teleadresowe.

Pilotaż CeZ nadal otwarty, na placówki czekają duże bonusy

Na razie liczba placówek, które przystąpiły do pilotażu CeZ i udostępniają wolne terminy usług w centralnym systemie jest bardzo mała. I to pomimo bardzo atrakcyjnych zachęt finansowych, w tym m.in. jednorazowego ryczałtu do 200 000 zł.

Budżet pilotażu zakłada, że przystąpi do niego ok. 3 800 placówek. Nabór do projektu ruszył 26 sierpnia br. i jest cały czas otwarty (nie ma terminu końcowego składania wniosków). Pilotaż zakończy się 30 czerwca 2025 roku.

Czytaj także: Pilotaż Centralnej e-Rejestracji. Daty, stawki, warunki

W numerze 11/2024 OSOZ Statystyki m.in., czy pacjenci mają – i dlaczego – swoje ulubione apteki oraz analiza sprzedaży środków nasennych w latach 2002-2023 z prognozą do końca roku 2025.

POBIERAM BEZPŁATNIE e-wydanie OSOZ Statystyki 11/2024 (37 stron, PDF)

W numerze 11/2024 OSOZ Statystyki:

Czy pacjenci mają swoje ulubione apteki?

Duża część aptek od dłuższego czasu boryka się z wyzwaniami związanymi ze wzrostem kosztów prowadzenia biznesu. W dalszym ciągu upada więcej aptek i punktów aptecznych niż się otwiera. Co decyduje o sukcesie rynkowym apteki? Cena produktów? Asortyment? Jakość obsługi? A może wszystkie wymienione czynniki, których działanie powoduje, że pacjent chętnie wraca.

Czytaj dalej 👉

Sprzedaż leków nasennych spada od 3 lat

W 2023 roku apteki sprzedały 18,7 mln opakowań leków na sen o wartości 341,6 mln zł. Po przekroczeniu granicy 19 mln opakowań w 2021 i 2022 roku, rynek ponownie wkroczył w okres spadkowy. Lawinowo rosną ceny, które w okresie ostatnich 5 lat podskoczyły prawie o 50%. Eksperci OSOZ szacują, że w 2025 roku sprzedaż ledwo przekroczy 18 mln opakowań.

Szacuje się, że 78 proc. Europejczyków ma trudności z przespaniem całej nocy, a Polacy są w czołówce najgorzej śpiących narodów – subiektywną bezsenność zgłasza aż 50% osób.

Czytaj dalej 👉

Ponadto w numerze:

• Sprzedaż leków według molekuł (wrzesień 2024)
• Najlepiej sprzedające się produkty (wrzesień 2024)
• Monitor epidemiologiczny (wrzesień 2024)
• Struktura dystrybucji leków (wrzesień 2024)
• Radar epidemiologiczny (grudzień 2024)

Więcej danych? Wszystkie archiwalne numery OSOZ Statystyki znajdziesz na zakładce POBIERZ.

Aplikacja Rootd to podręczna pomoc w radzeniu sobie z atakami paniki i lęków w momencie, gdy się pojawią. Zawiera m.in. ćwiczenia głębokiego oddychania, lekcje zrozumienia niepokoju i opcję szybkiej ulgi.

Aplikacja oferuje doraźną pomoc w stanach lękowych i paniki oraz długoterminową terapię opartą na dowodach naukowych (terapia behawioralno-poznawcza, CBT), dzięki której użytkownik uczy się budować odporność psychiczną. Jej mocną zaletą jest fakt, że została stworzona przez osoby, które same szukały narzędzia prostej pomocy bez stygmatyzacji ataków paniki.

Centralną funkcją jest Rootr, czyli natychmiastowa pomoc. Po naciśnięciu na czerwony guzik, użytkownik może skorzystać z techniki relaksacji pozwalającej uspokoić się, jeśli oczywiście czuje się na siłach, aby samodzielnie poradzić sobie z atakiem. Drugą opcją jest tzw. kontakt alarmowy, pozwalający porozmawiać z wybranym członkiem rodziny, przyjacielem lub lokalnym punktem pomocy.

Niebieski potwór – sympatyczne wcielenie lęku – uczy skąd bierze się paraliżujący strach, jak nasze ciało doświadcza ataków paniki, dlaczego one występują i jak przebiegają. W ten sposób można lepiej zrozumieć dolegliwość i zapanować nad nią.

Apka ma wbudowane ćwiczenia głębokiego oddychania i relaksacji. Dzięki wizualizacjom stresu, pozwala świadomie uspokoić ciało i umysł. Terapia obejmuje też prowadzenie dziennika uważności, który pozwala odzyskać zaufanie do samego siebie i bardziej świadomie reagować w przypadku sytuacji wyzwalających stany lękowe.

Zaletą jest wyraźny podział na szybką pomoc, czyli ćwiczenia przynoszące natychmiastową ulgę i lekcje np. z zakresu zdrowej diety, zdrowego korzystania z mediów społecznościowych i technik oddychania. Z kolei lekcje długoterminowe mają na celu krok po kroku zmienić nastawienie do samego siebie, zyskać pewność siebie i zadbać o zdrowie psychiczne. Wśród nich jest m.in. medytacja, techniki samozaufania itd.

Wersja podstawowa jest bezpłatna, miesięczny abonament kosztuje 9,99 zł. Można też wykupić tańszą opcję roczną dostępną w kilku wariantach. Należy pamiętać, że apka pełni rolę wsparcia w atakach paniki i leków, ale nie zastępuje konsultacji lekarskiej.

Czytaj także: Aplikacja dla osób z migreną przewiduje atak bólu [TEST]

Nowe badania sugerują, że dzięki narzędziom sztucznej inteligencji już niedługo będzie można wykrywać wiele chorób na długo przed pojawieniem się pierwszych objawów. Wystarczą standardowe dane gromadzone w elektronicznej dokumentacji medycznej.

Niewykorzystany potencjał EDM

Chodzi dokładnie o algorytm AI o nazwie MILTON opracowany przez firmę farmaceutyczną AstraZeneca. Analizuje on wyniki badań pacjentów, które są rutynowo gromadzone przez lekarzy rodzinnych w e-kartotece, i na tej podstawie wyszukuje wzorce mogące świadczyć o potencjalnym rozwoju chorób. I to nawet takich, które mogą się rozwinąć dopiero za kilka lat.

Z reguły pacjenci zgłaszają się do lekarza, gdy występują dokuczliwe objawy. Wówczas choroba jest już najczęściej w zaawansowanym stadium, utrudniającym leczenie. Tymczasem wiele osób wykonuje regularnie standardowe badania profilaktyczne. Wyniki trafiają przez lata do elektronicznej dokumentacji medycznej, a raz przeanalizowane przez lekarza rodzinnego, popadają w zapomnienie. Tymczasem nawet lekkie odchylenia od prawidłowych wartości badań gromadzonych przez kilka lat w zestawieniu z przykładowo wiekiem mogą zdemaskować powoli rozwijające się choroby.

Jak podkreślają przedstawiciele AstraZeneca, w ten sposób można przewidywać z wysokim prawdopodobieństwem rozwój wielu chorób, w tym np. choroby Alzheimera, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), chorób nerek.

AI wykrywa chorobę na podstawie niepozornych zmian

Do szkolenia modelu AI, AstraZeneca wykorzystała dane od 500 000 osób będące częścią UK Biobank – repozytorium anonimowych informacji zdrowotnych pacjentów z Wielkiej Brytanii. MILTON przeanalizował 67 rutynowych biomarkerów klinicznych, w tym wyniki badań krwi i moczu, kontrolne badania ciśnienia krwi i wydolności oddechowej oraz wagę, wiek i płeć. Oprócz tego, pod uwagę wzięto dane od 50 000 ochotników Biobanku z informacjami o 3000 białek obecnych w osoczu krwi i odgrywających ważną rolę w organizmie, chociażby dla funkcjonowania układu odpornościowego i hormonalnego.

Model wykazał się „wyjątkowo wysoką” wydajnością w przypadku aż 121 chorób, wykrywając subtelne wzorce w danych – niewidoczne dla człowieka – i korelując je z chorobami diagnozowanymi u pacjentów o danej charakterystyce nawet 10 lat później. W stosunku do kolejnych 1091 chorób, model osiągnął poziom „wysokiej” wydajności predykcyjnej. Naukowcy mają nadzieję, że AI będzie w przyszłości standardowym elementem elektronicznej dokumentacji medycznych, podpowiadając lekarzowi ryzyko wystąpienia choroby u pacjenta. Takie podejście pozwoli skuteczniej podejmować decyzje medyczne w zakresie profilaktyki i ewentualnych dodatkowych badań przesiewowych.

Czytaj także: Dwie dobre książki o e-zdrowiu i AI w medycynie

Choć 81 proc. firm szkoli swoich pracowników z ochrony danych, to aż 60 proc. robi to tylko raz, na początku zatrudnienia – wynika z badania ChronPESEL.pl i Krajowego Rejestru Długów. W placówkach zdrowia sytuacja wygląda jeszcze gorzej.

Szpitale nie mają z czego sfinansować szkoleń z bezpieczeństwa danych

Z tego samego badania dowiadujemy się, że 20% firm w ogólne nie szkoli z cyberbezpieczeństwa. Z kolei z ankiety Centrum e-Zdrowia z 2023 r. wynika, że tylko połowa placówek zdrowia podejmuje działania w zakresie cyberbezpieczeństwa.

Deklaracje mogą jednak odbiegać od rzeczywistości. Szpitale i przychodnie działające pod presją kosztów nie mają pieniędzy na profesjonalne szkolenia. A takie, prowadzone przez eksperta bezpieczeństwa danych medycznych, kosztują kilka tysięcy złotych. Gdy w grę wchodzi duża placówka, jak szpital zatrudniający kilkudziesięciu pracowników, kwota może uróść do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Efekt? Szkolenia z ochrony danych medycznych to kilka minut w ramach onboardingu nowego pracownika.

Tymczasem z tej samej ankiety CeZ wynika, że aż 70% placówek finansuje cyberbezpieczeństwo z własnej kieszeni; po środki z NFZ udało się sięgnąć 27% placówek. Szkolenia lub działania uświadamiające dla pracowników dotyczące bezpieczeństwa informacji i cyberbezpieczeństwa były wskazywane przez ankietowanych przez CeZ jako priorytetowe obszary działań.

Wszyscy liczą po cichu, że nie są atrakcyjnym celem dla hakerów

Problem w tym, że system, w którym funkcjonują placówki zdrowia, nie pomaga w działaniach na rzecz cyberbezpieczeństwa. W napiętym grafiku pracy brakuje czasu na regularne szkolenia, lekarze często pracują na kontraktach w kilku lokalizacjach, występuje duża rotacja kadr bo brakuje pracowników, a infrastruktura IT jest często przestarzała. Wydatki statystycznego szpitala na IT – według szacunków zagranicznych – sięgają ok. 4–5% budżetu. Placówki w dobrej sytuacji finansowej wydają z tego ok. 6–9% na cyberbezpieczeństwo. Nawet przy tak optymistycznej kalkulacji można szybko obliczyć, że to niewiele, biorąc pod uwagę np. zarobki ekspertów od cyberbezpieczeństwa. Informatycy są wysysani przez sektor prywatny, który oferuje o wiele lepsze warunki niż publiczny szpital.

Z drugiej strony oszczędzanie na bezpieczeństwie danych to jak balansowanie na cienkiej linie. Placówki medyczne przetwarzają ogromne ilości informacji, w tym dane osobowe, medyczne oraz finansowe pacjentów. Każde ich naruszenie może skutkować stratami finansowymi, chaosem organizacyjnym, trudnym do odbudowania uszczerbkiem na wizerunku oraz wysokimi karami. Przykładem jest grzywna w wysokości 1,5 mln zł nałożona przez UODO na jedną ze spółek medycznych w sierpniu 2024 roku. Powodem było złe zabezpieczenie danych, które doprowadziło do skutecznego ataku hakerskiego.

Ile kosztuje cyberbezpieczeństwo? Czasami nic

W większości przypadków to nie technologia, ale nieprzeszkolony personel medyczny jest najsłabszym ogniwem w łańcuchu ochrony danych. Dlatego priorytetową pozycją w budżecie na ochronę danych muszą być szkolenia.

Jednorazowa instrukcja bezpieczeństwa danych przekazana podczas zatrudnienia nowego lekarza albo pielęgniarki (onboarding cyberbezpieczeństwa) to za mało, aby mieć pewność, że pracownicy wiedzą, jak nie dać się nabrać na ataki typu phishing albo ransomware.

To nie muszą być od razu drogie szkolenia wykupowane u firm zewnętrznych. Istnieje wiele innych sposobów podnoszenia kompetencji cyberbezpieczeństwa. Wśród najciekawszych i bezpłatnych, ale rzadko wykorzystywanych, są:

• Szkolenia prowadzone przez organizacje ochrony zdrowia jak NFZ, Naczelną Izbę Lekarską, Centrum e-Zdrowia, Polską Federację Szpitali, UODO oraz CISRT;
• Webinary i poradniki oferowane przez dostawców programowania IT;
• Kodeksy postępowania RODO.

W dużych placówkach zdrowia można poszukać osoby zainteresowane tematami związanymi z cyfryzacją i bezpieczeństwem danych oraz zaangażować je do prowadzenia cyklicznych szkoleń aktualizujących wiedzę w zakresie nowych technik hakerów oraz przepisów.

W miarę prostym i także bezkosztowym działaniem są symulacje ataków phishinowych. Dział IT przygotowuje i wysyła z podejrzanie wyglądającego konta e-mail wiadomość zachęcającą do przejścia na stronę internetową albo kliknięcia w załącznik. Następnie bada się, ilu pracowników kliknęło w niezweryfikowany mail, i na tej podstawie realizowane są szkolenia.

Można też przygotować testy cyberbezpieczeństwa, które jednak nie powinny być elementem oceny pracownika, ale okazją do sprawdzenia własnej wiedzy i aktualizacji informacji. Takie krótkie, trwające 10 minut ankiety można prowadzić on-line raz w miesiącu.

Pracownicy powinni też mieć łatwy dostęp do wsparcia techniczego, gdy dzieje się coś podejrzanego albo nie wiedzą, czy można zaufać otrzymanej wiadomości. Nawet najlepsze zabezpieczenia techniczne nie zawsze są w stanie odsiać podejrzane e-maile i oznaczyć je jako SPAM.

Brakuje nawet podstaw ochrony danych

Tak samo jak wielu właścicieli firm z sektora MŚP lekceważy zagrożenie ze strony hakerów, sprawa dotyczy placówek ochrony zdrowia.

– Uważają, że nie są atrakcyjnym celem ataków. Często też nie wiedzą, że to człowiek jest najsłabszym ogniwem w starciu z cyberprzestępcami. W efekcie, jeśli nawet stosowane są silne zabezpieczenia, to w wyniku jakiegokolwiek braku szkoleń zatrudnianego personelu znacznie zwiększają ryzyko błędu ludzkiego, który może zakończyć się kradzieżą lub wyciekiem danych – ostrzega Bartłomiej Drozd, ekspert serwisu ChronPESEL.pl. Szkolenia nie muszą kosztować dużo, wystarczy przygotować politykę bezpieczeństwa danych, która uwzględni różne ich formy i będzie pilnowała ich cyklicznej realizacji.

Niecała połowa podmiotów zgłasza incydenty cyberbezpieczeństwa
Według badania serwisu ChronPESEL.pl i Krajowego Rejestru Długów pod patronatem Urzędu Ochrony Danych Osobowych, zaledwie 42 proc. respondentów deklaruje, że w razie kradzieży danych zgłosiłoby ten fakt do Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Pomimo że zgodnie z przepisami przedsiębiorcy jako administratorzy mają taki obowiązek, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo (wyższe niż małe) szkodliwego wpływu na osoby, których dane dotyczą. Jeśli go nie dotrzymają, a istnieje ryzyko np. tzw. kradzieży tożsamości dla osób, których dane wykradziono, to administratorzy narażają się na wysokie kary ze strony Prezesa UODO. Może to oznaczać, że niemal co druga firma raczej będzie starała się zbagatelizować skutki utraty lub ukryć kradzież danych.

Czytaj także: Pobierz bezpłatny poradnik bezpieczeństwa danych w placówkach medycznych (129 stron)

Radiolodzy jako pierwsi mieli zostać zastąpieni przez sztuczną inteligencję. Tak się jednak nie stało, bo medycyna to nie tylko dane – mówi w wywiadzie dr Daniel Pinto dos Santos, Przewodniczący Podkomisji ds. e-Zdrowia i Informatyki w Europejskim Towarzystwie Radiologicznym (European Society of Radiology).

Geoffrey Hinton – tegoroczny laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki – prognozował w 2016 roku, że w przeciągu 5 lat sztuczna inteligencja zastąpi radiologów. Dlaczego się pomylił?

To zabawne, bo Hinton później napisał na Twitterze (red.: obecnie X), że się pomylił – nie pięć, ale dziesięć lat, czyli do 2026 roku… W każdym razie sztuczna inteligencja sprawdza się w analizowaniu obrazów i jest całkiem prawdopodobne, że będzie realizować niektóre zadania radiologów. Nadal jednak mamy pracę, ponieważ radiologia jest bardziej złożona niż zakładają osoby, które nie mają żadnego związku z medycyną.

Pozyskanie danych do trenowania sztucznej inteligencji jest sporym wyzwaniem. To nie jest tak, że zmiana X na zdjęciu zawsze sugeruje chorobę Y. Nawet jeśli takie założenie sprawdza się w większości przypadków, zawsze są sytuacje rzadkie, skrajne, wychodzące poza typowy wzorzec. Wykształceni radiolodzy są w stanie je rozpoznać. Z kolei sztuczna inteligencja potrzebuje całej masy przykładów – danych treningowych – aby odróżnić rzadkie, ale ważne wyniki badań od tych bardziej powszechnych, ale mniej krytycznych. Wszystko, co wykracza poza „standard”, jest dla modeli AI problemem.

Być może pewnego dnia AI też będzie mogła uczyć się z podręczników i rozpoznawać wzorce na obrazach. Jednak obecne metody trenowania AI nadal wymagają ogromnych ilości danych – danych, które nie są łatwo dostępne lub odpowiedniej jakości.

Moim zdaniem jest całkiem prawdopodobne, że sztuczna inteligencja pewnego dnia zastąpi radiologów, ale ten dzień jest wciąż odległy.

Jak AI już teraz zmienia pracę radiologów?

Generalnie nasza praca jest w dużej mierze taka sama jak kilka lat temu. Z kilkoma wyjątkami. Na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań AI realizujących określone zadania, jak wykrywanie krwotoków wewnątrzczaszkowych i złamań, analizowanie wieku kości itp. Z niektórymi – jak wspomniane szacowanie wieku kości – AI radzi sobie świetnie.

Jednak radiologia to o wiele więcej niż tylko analiza obrazów: konsultujemy diagnozy z lekarzami, wybieramy najlepsze metody skanowania dla każdego pacjenta, zestawiamy wyniki badań z dolegliwościami zgłaszanymi przez chorego. Za 20 lat może się okazać, że będziemy jedynie nadzorować modele AI i algorytmy, zamiast robić wszystko samodzielnie. Medycyna laboratoryjna ma tę ewolucję za sobą – to maszyny przeprowadzają badania.

Jednak aby tak się stało, potrzebujemy skuteczniejszych modeli AI. Różnica między pacjentem zdrowym a przypadkiem krytycznym na zdjęciu medycznym czasami sprowadza się do kilku pikseli. Nieraz diagnoza wymaga analizy historii pacjenta. Takiego wnioskowania AI nie jest w stanie przeprowadzić.

Przed naszą rozmową wspomniał Pan także, że różne systemy sztucznej inteligencji mogą dawać różne wyniki.

Tak, problem niejednorodności wyników tkwi w detalach technicznych. Model może działać dobrze na zestawach danych treningowych, ale nie tych, które są dostępne w danej placówce zdrowia. Nawet niewielkie szumy w danych powodują, że AI się gubi. Tymczasem obrazy radiologiczne z natury zawierają takie zakłócenia, ponieważ pomiary mogą być niedoskonałe.

Radiolodzy nie widzą tych szczegółów, szumów, ale dla sztucznej inteligencji, która opiera się na danych opartych na lokalizacji pikseli, szumy mogą prowadzić do błędnych diagnoz. W ten sposób charakterystyka obrazu, możliwości AI i rzeczywistość kliniczna mijają się ze sobą.

Niektórzy wyobrażają sobie pracę radiologa jako analizę obrazu i zadecydowanie, czy występuje na nim zmiana świadcząca o chorobie, czy nie. A jak jest naprawdę?

Nasza praca opiera się na zrozumieniu pełnego obrazu stanu zdrowia. Dlatego oprócz analizy obrazów medycznych, czytamy notatki lekarzy kierujących, sprawdzamy wyniki badań laboratoryjnych i analizujemy historię medyczną pacjenta.

Nawet jeśli AI jest dzisiaj w stanie wziąć pod uwagę wszystkie te czynniki, złożoność procesu diagnozy często przerasta AI. Przykładowo, przy ocenie zmian w trzustce, podobna charakterystyka obrazu może oznaczać bardzo różne ścieżki kliniczne u młodej, zdrowej osoby w porównaniu do osoby starszej z nieprawidłowymi wynikami badań laboratoryjnych. Sztuczna inteligencja pozbawiona takiej świadomości klinicznej może przegapić ważne niuanse.

Praca radiologa nie jest tak binarna, jak niektórzy myślą. Nie tylko patrzymy na obraz i stawiamy ostateczną diagnozę, ale bierzemy pod uwagę stan pacjenta, często z nim rozmawiamy i ustalamy najbardziej prawdopodobną diagnozę. Następnie podejmujemy wspólnie decyzje dotyczące obserwacji lub leczenia i sprawdzamy, czy mieliśmy rację. Nie zawsze jest tak, że od razu stawiamy diagnozę – dochodzenie do niej może być długim procesem i opierać się na hipotezach, które trzeba zweryfikować.

Czyli praca radiologa to praca zespołowa.

Dokładnie tak. Współpraca ma kluczowe znaczenie w medycynie. Jako radiolodzy często prosimy lekarzy kierujących o dodatkowe informacje kliniczne, ponieważ nasze raporty są tak dokładnie, jak informacje, które otrzymujemy ze zdjęciem.

Obecnie dostępne systemy AI są w stanie podać tysiące ustaleń w konkretnym przypadku klinicznym. Ale tylko jedno z nich będzie cenne biorąc pod uwagę kontekst choroby. To dlatego nadal mam pracę jako radiolog.

Nie ma jednak wątpliwości, że AI w radiologii będzie rozwijała się bardzo szybko. Czy obserwuje Pan ewolucję AI z nadzieją, czy obawami?

Zdecydowanie z nadzieją. Nawet jeśli jestem sceptyczny wobec niektórych rozwiązań AI, które nie zawsze pomagają nam w pracy, z historii wiemy, że każdy postęp technologiczny w radiologii odbywał się z korzyścią dla pacjentów.

W przyszłości sztuczna inteligencja będzie kolejnym narzędziem do naszej dyspozycji. Jeśli model AI jest w stanie wykryć subtelne zmiany, które mógłbym przeoczyć, z przyjemnością z niej skorzystam. To dodatkowa wiedza, która poprawi jakość pracy. Tak samo jak korzystam z narzędzi, które wyręczają mnie w żmudnych zadaniach, jak np. szacowanie wieku kości na podstawie zdjęć rentgenowskich dłoni. Cieszę się, że w tym obszarze zostałem zastąpiony przez sztuczną inteligencję, która robi to lepiej, szybciej i dokładniej.

Powiedział Pan, że AI jest narzędziem. Czyli jeszcze nie asystentem i pomocnikiem, któremu można ufać?

To zależy. Postrzegam AI zarówno jako narzędzie, jak i asystenta. Korzystając z AI, za każdym razem musimy zadawać sobie te same pytania: Czy naprawdę AI pomaga? Czy rozwiązuje problem? I w jaki sposób wchodzimy w interakcję z AI, korzystamy z niej, aby mieć pewność, że możemy jej zaufać?

Poziom zaufania zależy od scenariusza. W przypadku niektórych zadań, takich jak segmentacja serca, łatwo jest zweryfikować wyniki podawane przez AI. Ale w przypadku innych, takich jak przewidywanie reakcji na leczenie, będziemy musieli polegać na dowodach naukowych.

Jeśli jednak współpraca z AI nie układa się dobrze, technologia jedynie przeszkadza – i już mamy przypadki, w których AI została wycofana z zastosowań klinicznych, ponieważ po prostu nie pomagała w praktyce lekarza, pomimo wysokich oczekiwań.

W USA i Europie otwiera się coraz więcej klinik wykonujących badania rezonansu magnetycznego całego ciała w celach profilaktycznych. Można już mówić o trendzie. W sieć takich klinik zainwestował niedawno Daniel Ek, dyrektor generalny Spotify. Czy przeprowadzanie badań MRI u zdrowych osób ma sens?

Nie jestem fanem takiego podejścia. Jeśli jesteś zdrowy, prawdopodobieństwo znalezienia czegoś poważnego jest bardzo niskie, ale szanse znalezienia czegoś nieistotnego są niezwykle wysokie. Może to prowadzić do niepotrzebnego strachu i kaskady badań diagnostycznych, z których niektóre mogą być dość inwazyjne.

Z drugiej strony, wiele chorób rozwija się w ukryciu nawet przed badaniami przesiewowymi MRI. Znam już przypadek, gdy radiolog został pozwany za przeoczenie poważnej choroby w ramach takich badań przesiewowych. A to może z kolei prowadzić do nadmiernego diagnozowania, aby nie zostać oskarżonym o nierzetelność.

Z mojej perspektywy, badania przesiewowe MRI całego ciała sprzedają obietnicę, której w rzeczywistości nie można dotrzymać – w najlepszym przypadku potwierdzają, że wszystko jest w porządku lub bardzo rzadko znajdują coś istotnego. W najgorszym przypadku sugerują, że jesteś poważnie chory, dopóki nie zostanie udowodnione, że w rzeczywistości przez cały czas byłeś zdrowy.

Wolałbym raczej wspierać programy badań przesiewowych oparte na dowodach, takie jak mammografia, kolonoskopia lub badania prostaty. Są one realizowane od lat, bo mamy dowody na to, że są skuteczne. Ale rezonans magnetyczny całego ciała bez konkretnych wskazań? Odradzam. Zdrowy styl życia jest znacznie lepszym środkiem zapobiegawczym niż badanie MRI, które może wykryć nieszkodliwe anomalie.

Jak wygląda przyszłość radiologii?

Życzyłbym sobie, aby radiologia nowej generacji zrobiła pożytek z danych, które już generujemy, a które obecnie nie są wykorzystywane. Nasze raporty są nieustrukturyzowanym tekstem, co ogranicza możliwość ich dalszego wykorzystania. Musimy zdigitalizować te informacje w taki sposób, aby były dostępne i wymienialne w systemie zdrowia. Dlatego dyskusje wokół Europejskiej Przestrzeni Danych dotyczących Zdrowia (EHDS) są krokiem we właściwym kierunku. Przed nami też zadanie implementacji innych, nie-diagnostycznych modeli AI do radiologii. Sztuczna inteligencja jest w stanie realizować takie zadania jak kwantyfikacja narządów, analiza składu ciała lub szacowanie funkcji narządów. To znacznie pomogłoby nam w pracy.

Czytaj także: Czy Radiolog AI umówi wkrótce Polki na mammografię?

Na podstawie wywiadów z menedżerami zdrowia zidentyfikowaliśmy elementy, który łączą najlepsze praktyki digitalizacji placówek medycznych w Polsce.

KLIKNIJ TUTAJ, aby pobrać bezpłatnie poradnik cyfryzacji dla placówek zdrowia (196 stron, PDF)

Strategiczne podejście do cyfryzacji

Cyfryzacja nigdy nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem do realizacji strategicznych celów placówki medycznej – to nie tylko ładnie brzmiące hasło. Liderzy innowacji muszą mieć wizję cyfrowej transformacji spójną z długofalową strategią rozwoju placówki, a do tego osadzoną w realnym budżecie. Na tej podstawie można działać dalej, powołując przykładowo osobę odpowiedzialną za koordynację dojrzewania cyfrowego, np. dyrektora transformacji cyfrowej. Cyfryzacja nie jest już zadaniem działu IT, ale procesem realizowanym w zespole. Strategia będzie się zmieniać, bo ochrona zdrowia zazębia się z polityką, ale i tak warto znać wartości i cele, którymi będzie kierować się cały zespół.

Nie czekaj na lepszy system albo aż będzie przymus wdrożenia

Cyfryzacja wymaga zwinnego (agile) zarządzania. Technologie szybko się zmieniają, tak samo jak wymagania prawne. Odkładanie na później wdrożenia nowej funkcjonalności spowoduje, że z czasem lista niezbędnych do przeprowadzenia projektów będzie się wydłużała, prowadząc do cyfrowej blokady. Złudne jest czekanie na lepsze, stabilniejsze rozwiązanie IT i unikanie wychodzenia przed szereg. Czekając, placówka medyczna szybko traci dystans do ewolucji technologicznej i jest skazana na nadrabianie zaległości, zamiast wykorzysty­wać możliwości stwarzane przez innowacje cyfrowe. Placówkom, które już wdrożyły Elektroniczną Dokumentację Medyczną (EDM), łatwiej będzie zabrać się za kolejne wyzwanie, np. wprowadzenie Centralnej e-Rejestracji.

Przykład i motywacja idą z góry

Sukces cyfryzacji w dużej mierze zależy od jasnej wizji, którą następie zaraża się pracowników. Liderzy cyfryzacji tworzą w ten sposób kulturę organizacyjną ułatwiającą rozwój innowacji. W tym procesie najważniejsze jest skupienie się na personelu medycznym, traktując cyfryzację jak zarządzenie zmianą. Entuzjazm do e-zdrowia nie jest naturalnym zjawiskiem, bo ludzie z reguły boją się zmian. Dlatego dobry menedżer podejmuje decyzje dotyczące cyfryzacji wspólnie z wszystkimi pracownikami, angażuje ich, szczerze komunikuje zmiany i jest gotowy na porażki.

Inwestycja w kompetencje cyfrowe personelu

Skuteczna cyfryzacja wymaga wysokich kompetencji e-zdrowia całego personelu medycznego i administracyjnego. Placówki powinny inwestować w wewnętrzne szkolenia i programy rozwojowe, dzięki którym już wdrożone rozwiązania IT będą ułatwiały, a nie utrudniały pracę. Równie ważny jest udział w konferencjach e-zdrowia, podczas których prezentowane są przykłady udanych wdrożeń IT. I nawet jeśli tylko 20% personelu ma trudności z obsługą nowego systemu IT, trzeba im poświęcić 80% zasobów czasu na szkolenia. Tak, aby każda osoba czuła, że czuje się komfortowo i pewnie pracując z IT.

Stopniowe wdrażanie zmian

Cyfryzacja to proces długofalowy, który wymaga cierpliwości i konsekwencji. Zamiast próbować zdigitalizować wszystko naraz, lepiej skupić się na stopniowym wdrażaniu zmian, zaczynając od obszarów, które przyniosą największe korzyści dla pacjentów i personelu (tzw. nisko wiszące jabłka, czyli korzyści dostępne od zaraz). Taka strategia pozwoli na lepsze zarządzanie ryzykiem i szybsze osiągnięcie wymiernych rezultatów. Jednocześnie unikniemy zmęczenia zmianami, które pojawia się przy realizacji dużych projektów.

Koncentracja na potrzebach pacjentów i pracowników

Wszystkie wdrażane rozwiązania cyfrowe powinny mieć na celu poprawę doświadczeń pacjenta i jakości świadczonych usług medycznych. Warto angażować pacjentów w proces projektowania i testowania nowych rozwiązań, aby upewnić się, że odpowiadają one ich rzeczywistym potrzebom. Nie można też zapominać o pracownikach – systemy IT muszą być wygodne w użytkowaniu, oszczędzając ich czas na czynności administracyjne. Lekarze już i tak poświęcają ok. 30% czasu na zadania administracyjne. Przed wdrożeniem nowego rozwiązania IT trzeba się dobrze zastanowić, jak wpłynie ono na pracę lekarzy i pielęgniarek.

Zapewnienie interoperacyjności systemów

Nie ma nic bardziej frustrującego niż przełączanie się pomiędzy różnymi systemami, które ze sobą nie współpracują. Przy wyborze rozwiązań IT należy zwrócić szczególną uwagę na ich interoperacyjność i zgodność z obowiązującymi standardami. Najlepiej od razu skupić się na wdrażaniu zintegrowanych systemów jednego dostawcy IT, które można rozbudowywać na zasadzie kolejnych elementów puzzli.

Priorytetowe traktowanie cyberbezpieczeństwa

Dane ratują życie, ale tylko wtedy, gdy są dobrze chronione. Nie ma dobrej cyfryzacji bez inwestycji w nowoczesne systemy zabezpieczeń, regularnych audytów bezpieczeństwa i szkoleń dla personelu z zakresu ochrony danych. Biorąc pod uwagę, że większość incydentów cyberbezpieczeństwa zaczyna się od kliknięcia w zarażony link albo plik, personel musi znać aktualne zagrożenia i metody działania hakerów. Wiedza to najlepszy firewall.

Dbałość o dane

Jeśli placówka posiada jeden zintegrowany system, łatwiej jest prowadzić analizy na potrzeby zarządzania oraz podejmowania decyzji klinicznych. Dobra baza danych to baza w chmurze, bo zapewnia dodatkowe bezpieczeństwo i elastyczność rozbudowy. Równie ważne jest zapewnienie wysokiej jakości danych w elektronicznych kartotekach medycznych (procedury rejestracji). Takie podejście ułatwi wdrażanie rozwiązań opartych na AI. Technologie przemijają, ale dane pozostają i muszą być gotowe do wykorzystania na innych systemach.

Wdrożenie to niekończący się proces

Raz stworzona strategia cyfryzacji musi być systematycznie dopasowywana. Zmieniają się wymagania prawne oraz możliwości technologiczne. Placówka medyczna musi sprawie poruszać się po ekosystemie e-zdrowia, nie tracąc z horyzontu priorytetów i unikając spontanicznego wdrażania rozwiązań IT. Mówi się o tzw. dojrzewaniu cyfrowym oraz cyfryzacji jako procesie, a nie informatyzacji w znaczeniu kupowania i implementacji pojedynczych rozwiązań.

Mierzenie efektów i ciągłe doskonalenie

Digitalizacja zyska poparcie pracowników, gdy przynosi namacalne korzyści. Placówki powinny zdefiniować kluczowe wskaźniki efektywności (KPI) dla swoich projektów cyfrowych i systematycznie je monitorować. Na tej podstawie można identyfikować obszary wymagające poprawy i podejmować odpowiednie działania. Jeśli pracownicy zgłaszają, że wprowadzanie danych do systemu trwa za długo, trzeba się tym zająć. Po to, aby czasami mała niedogodność nie przerodziła się w chroniczne zniechęcenie do IT. Cyfryzacja ma rozwiązywać problemy, a nie je generować.

Budowanie partnerstwa z dostawcą IT

Dobra cyfryzacja jest efektem bliskiej współpracy placówki medycznej z dostawcą IT. Zanim padnie decyzja o wyborze lub zmianie systemu, zaleca się przeprowadzenie analizy due dilliegence, która pozwala ocenić możliwości, potencjał i wiarygodność dostawcy. Czy firma jest w stanie iść krok w krok za potrzebami cyfrowymi placówki? Czy oferuje nowoczesne systemy IT? Czy jest w stanie zaproponować nowe narzędzia dla poprawy efektywności?

Integracja rozwiązań mobilnych

Coraz więcej pacjentów oczekuje dostępu do usług medycznych za pośrednictwem urządzeń mobilnych, tak samo jak korzystają z usług bankowych. Standardem stają się aplikacje pozwalające zarejestrować się na wizytę on-line, zarządzać terminami wizyt, uzyskać wgląd do wyników badań laboratoryjnych itd. Dzięki takiej wymianie danych pomiędzy placówką a pacjentem można uprościć wiele czynności administracyjnych, dając pacjentowi dodatkowe korzyści w postaci większej kontroli nad wizytami i danymi. To tzw. cyfrowe drzwi do placówki medycznej.

Cyfryzacja zgodna ze ścieżką obsługi pacjenta

W pierwszej kolejności należy przebudować nieefektywne procesy, a dopiero potem nakładać na nie rozwiązania cyfrowe. Zmiana systemu IT jest dobrą okazją do przemyślenia ścieżki obsługi pacjenta, identyfikacji wąskich gardeł i wprowadzenia udoskonaleń. Niezadowolenie z informatyzacji wynika często z błędnych oczekiwań i założenia, że wystarczy IT, aby było lepiej. Strategiczna digitalizacja jest połączeniem reorganizacji procesów i utrwalania ich poprzez wdrażania rozwiązań IT.

Przemyślane komponowanie najkorzystniejszych funkcji

Rozwiązanie takie jak sprawdzanie dostępności leków w aptekach, ich średniej ceny, interakcji leków, tworzenie analizy statystycznej wizyt pacjentów w celu optymalizacji kalendarza albo wysyłanie przypomnień o wizycie pozwalają od ręki rozwiązać niektóre problemy, z którymi trudno sobie poradzić w analogowy sposób. Niektóre z nich są tanie do wdrożenia, ale mogą przynieść ogromne korzyści i zmienić nastawienie personelu do digitalizacji.

Tworzenie kultury innowacji

Innowacje powstają w dialogu z pracownikami. Placówki powinny zachęcać lekarzy, pielęgniarki i personel administracyjny do zgłaszania pomysłów na usprawnienia, eksperymentowania z nowymi rozwiązaniami (pilotaże) i dzielenia się wiedzą. Muszą też mieć pełne wsparcie w dyrekcji, gdy nie radzą sobie z nowym systemem albo pojawiają się błędy.

Placówki, które skutecznie przeprowadzą transformację cyfrową, są w stanie zaoferować wyższą jakość opieki, poprawić efektywność operacyjną i lepiej przygotować się na wyzwania przyszłości, takie jak wdrażanie rozwiązań AI. Warto pamiętać, że cyfryzacja to nie tylko wdrażanie nowych technologii, ale przede wszystkim zmiana sposobu myślenia i działania całej organizacji. Wymaga ona otwartości na innowacje, gotowości do ciągłego uczenia się oraz odwagi w podejmowaniu decyzji.

Czytaj także: Więcej porad na temat cyfryzacji placówek zdrowia? Pobierz archiwalne wydania OSOZ