Przed wieloma karami nakładanymi przez Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO) można się ustrzec współpracując z organem nadzorczym. Oto kilka przykładów często popełnianych błędów administratorów danych, i wnioski, które przydadzą się także placówkom medycznym.

Pobierz bezpłatny raport „Bezpieczeństwo danych i RODO w placówkach ochrony zdrowia”

UODO ma wiele uprawnień, w tym prawo do uzyskania od administratora i podmiotu przetwarzającego dostępu do danych osobowych i niezbędnych dla niego informacji, uzyskania dostępu do wszystkich pomieszczeń administratora i podmiotu przetwarzającego, w tym do sprzętu i środków służących do przetwarzania danych.

Brak współpracy z organem nadzorczym jest działaniem utrudniającym organowi wykonywanie obowiązków i mogącym powodować nadmierne oraz nieuzasadnione wydłużenie prowadzonych postępowań, a tym samym naruszenie praw obywateli związanych z ochroną ich danych osobowych.

Brak współpracy to naruszenie o dużej wadze i podlega karze. Jedną z najczęściej spotykanych form braku współpracy jest przypadek, gdy administrator utrudnia dostęp do informacji niezbędnych do realizacji zadań Prezesa UODO, unikając odbierania kierowanej do niego korespondencji.

Wezwania dostarczone, brak odpowiedzi. Kara 6,8 tys. zł

Prezes UODO ukarał administratora, który nie zareagował na wezwanie do złożenia wyjaśnień w postępowaniu ze skargi dotyczącej utrwalania wizerunku skarżącej za pomocą monitoringu wizyjnego bez podstawy prawnej oraz na niespełnieniu wobec niej obowiązku informacyjnego (art. 15 RODO).

W celu rozpatrzenia skargi UODO wezwał administratora do ustosunkowania się do treści skargi, do złożenia wyjaśnień w sprawie, w szczególności do udzielenia odpowiedzi na szereg szczegółowych pytań w istotnych dla sprawy kwestiach, a także do przedstawienia dowodów potwierdzających złożone wyjaśnienia. Wezwanie to skierowano za pośrednictwem operatora pocztowego do administratora na wskazany przez skarżącą adres jego zamieszkania. Pismo to awizowano dwukrotnie, a mimo to nie zostało przez adresata odebrane. Wróciło do nadawcy z adnotacją „ZWROT nie podjęto w terminie”. Wobec braku odpowiedzi na wezwanie, UODO ponownie zwrócił się do administratora z wezwaniem do złożenia wyjaśnień. Wezwanie to – skierowane również na adres zamieszkania administratora – zostało odebrane przez niego osobiście, jednak pozostało bez jakiejkolwiek odpowiedzi. UODO skierował do tego administratora kolejne – trzecie – żądanie udzielenia informacji niezbędnych do rozpatrzenia skargi. I tym razem wezwanie to zostało odebrane przez niego osobiście, jednak ponownie pozostało bez jakiejkolwiek odpowiedzi.

W związku z nieudzieleniem przez administratora informacji niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy, UODO wszczął wobec niego z urzędu postępowanie administracyjne w przedmiocie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, o czym administrator został poinformowany pismem. Administrator nie podjął żadnych działań w reakcji na informację o wszczęciu postępowania. Sprawa zakończyła się nałożeniem na tego administratora kary w wysokości blisko 6,8 tys. zł.

Brak dostępu do informacji, których organ nadzorczy żąda od administratora, nie tylko stoi na przeszkodzie obiektywnemu, wnikliwemu i wszechstronnemu rozpatrzeniu sprawy, lecz skutkuje również nadmiernym i nieuzasadnionym przedłużaniem postępowania.

Brak odpowiedzi pisemnych. Kara 4,5 tys. zł

Kolejnym przykładem jest sprawa dotycząca skargi na nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych osobowych osoby, której dane dotyczą.

UODO skierował do administratora wezwania do złożenia wyjaśnień na ujawniony w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) adres stałego miejsca wykonywania przez tego przedsiębiorcę działalności gospodarczej, będący jednocześnie jego adresem do doręczeń. Wezwanie zostało odebrane przez pełnomocnika przedsiębiorcy (zgodnie z adnotacją zamieszczoną na potwierdzeniu odbioru przesyłki). Na pismo to przedsiębiorca nie udzielił żadnej odpowiedzi. UODO ponownie zwrócił się do niego z wezwaniem skierowanym również na adres ujawniony w CEIDG – zostało odebrane, a na potwierdzeniu odbioru przesyłki osoba odbierająca korespondencję określona została jako „dorosły domownik” adresata. Również to wezwanie UODO pozostało bez odpowiedzi ze strony przedsiębiorcy.

Przedsiębiorca całkowicie ignorował kierowaną do niego przez UODO korespondencję, co spowodowało utrudnienie i nieuzasadnione przedłużenie prowadzonego przez organ nadzorczy postępowania. Zachowanie przedsiębiorcy należy więc uznać za godzące w system ochrony danych osobowych, i z tego względu mające dużą wagę i naganny charakter. Wagę naruszenia zwiększa dodatkowo okoliczność, że dokonane przez przedsiębiorcę naruszenie nie było zdarzeniem incydentalnym. Działanie przedsiębiorcy było ciągłe i długotrwałe, a naruszenie przepisów ogólnego rozporządzenia o ochronie danych trwało co najmniej do dnia wydania decyzji nakładającej administracyjną karę finansową.

Błędny adres do odbioru korespondencji urzędowej. Kara 32 tys. zł

Brak współpracy z organem nadzorczym czy niezapewnienie dostępu do informacji niezbędnych do realizacji jego zadań to problemy występujące także w postępowaniach wszczynanych w związku ze zgłoszonymi przez samych administratorów naruszeniami ochrony danych osobowych. W takich przypadkach również źródłem problemów jest nie odpowiadanie na wezwanie czy problemy z odbiorem pism na skutek posługiwania się przez administratora różnymi adresami. Jako ilustracja niech posłuży decyzja UODO o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej w kwocie blisko 32 tys. zł na spółkę TIMSHEL, która zgłosiła organowi nadzorczemu naruszenie ochrony danych osobowych drogą elektroniczną. Zgłoszenie o treści „zgłoszenie naruszenia ochrony danych osobowych w załączniku” nie zawierało jednak wspomnianego załącznika w postaci dedykowanego do tego typu spraw formularza. W związku z brakiem informacji niezbędnych do oceny naruszenia, UODO wszczął postępowanie i zwrócił się do administratora z wezwaniem do „przedstawienia treści zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych”. Pismo to skierowano do spółki za pośrednictwem operatora pocztowego na ujawniony w KRS adres siedziby tego podmiotu. Mimo dwukrotnego awizowania tego pisma nie zostało ono jednak przez spółkę odebrane. Spółka nie udzieliła odpowiedzi również na kolejne, drugie wezwanie UODO, które wróciło do organu z adnotacją „ZWROT nie podjęto w terminie”.

W tej sytuacji organ nadzorczy zwrócił się do sądu rejestrowego właściwego dla siedziby spółki z wnioskiem o udzielenie informacji, czy w sądzie tym znajduje się nierozpoznany wniosek spółki o ujawnienie zmiany adresu jej siedziby. Sąd potwierdził, że w aktach rejestrowych spółki nie znajduje się żaden nierozpoznany wniosek spółki o wpis do rejestru, w tym w szczególności wniosek o ujawnienie zmiany adresu jej siedziby.

Jak następnie ustalił organ nadzorczy, na swojej stronie internetowej spółka podała inny niż ujawniony w KRS adres swojej siedziby. Informację o wszczęciu postępowania w przedmiocie nałożenia na spółkę administracyjnej kary pieniężnej organ nadzorczy skierował zarówno na adres jej siedziby, ujawniony w KRS, jak i na ustalony dodatkowy adres. W tym ostatnim przypadku pismo zostało przez administratora odebrane, co potwierdzono podpisem pracownika spółki, który odebrał przesyłkę. Mimo to pismo to pozostało bez jakiejkolwiek odpowiedzi ze strony spółki.

Członek zarządu spółki, składając w UODO zgłoszenie naruszenia ochrony danych osobowych (nawet jeśli brak w nim było treści – formularza zawierającego informacje o naruszeniu), musiał mieć świadomość, że czynność ta zainicjuje podjęcie działań przez organ nadzorczy, które to działania będą wymagać kontaktu ze spółką. Nieodbieranie więc korespondencji już po dacie złożenia zawiadomienia do UODO można uznać za celowe działanie mające na celu utrudnienie lub nawet uniemożliwienie dokonania oceny zgłoszonego naruszenia.

Spółka nie udzieliła żadnej odpowiedzi na jedyne odebrane przez nią wezwanie, które dotarło, jak należy domniemywać, do świadomości osób zarządzających spółką. Brak odpowiedzi na wezwanie musiał więc być w takiej sytuacji efektem świadomej i celowej decyzji osób działających w imieniu Spółki. Celem zastosowania w przytoczonych przykładowych sprawach kar pieniężnych było zdyscyplinowanie administratorów do prawidłowej współpracy z Urzędem Ochrony Danych Osobowych. Opisane wyżej decyzje powinny być jasnym sygnałem, że lekceważenie obowiązków związanych ze współpracą z organem nadzorczym, również stanowi naruszenie podlegające administracyjnej karze pieniężnej. Każda z nałożonych kar zależy od oceny okoliczności konkretnej sprawy, która jest badana indywidualnie.

Źródło: UODO

Czytaj także: 6 zasad ochrony przed ransomware

Centrum e-Zdrowia zaprasza Farmaceutów do udziału w funkcjonalnych testach e-recepty transgranicznej 27-31 marca oraz 3-7 kwietnia 2023 r.

Nowa funkcja od listopada 2023

Chodzi o przetestowanie zmian wynikających z przyrostowych wymagań Komisji Europejskiej. W tym roku zakres testów dotyczy wymagań dla Wave 6, a więc zmian, które obowiązywać będą od listopada 2023 r. Testy funkcjonalne będą wyglądać analogicznie, jak w roku ubiegłym. Funkcjonalny zakres testów nie zmienia się. Jak przypomina CeZ, realizacja e-recept transgranicznych została uruchomiona we wrześniu 2022 roku, a udział w testach jest okazją, by zapoznać się z działaniem usługi.

Do udziału w testach potrzebne są:

• komputer ze stabilnym łączem Internetowym,
• głośniki i mikrofon, bądź słuchawki,
• dostępność i pełna dyspozycyjność w wybranym dniu w godzinach 8-17.

Wymagania techniczne

Do udziału w testach nie jest potrzebny komputer podłączony do Systemu P1. Wystarczy podłączenie do Internetu. Każdego dnia odbywać się będzie jeden test z jednym krajem. Może on trwać do kilku godzin, dlatego CeZ prosi o zarezerwowanie czasu w godzinach 8-17 i pełną dyspozycyjność w tym czasie.

Udział w teście polega na udziale w wideorozmowie z testerami, którzy udostępniają ekran swojego komputera. Zadaniem Farmaceuty jest ocena czytelności i poprawności wyświetlanych informacji. Tester może poprosić Farmaceutę o wskazanie produktu z rejestru leków, aby w konsekwencji wybrać wskazany przez Farmaceutę produkt i zrealizować testową e-receptę.

Jak się zgłosić do teatów?

Osoby zainteresowane powinny wysłać zgłoszenie na adres e-mail: pl-ncp-dev@cez.gov.pl z podaniem imienia i nazwiska, numeru telefonu oraz adresu mailowego, jeśli inny niż nadawcy wiadomości.

Centrum e-Zdrowia zastrzega, że zgłoszenie chęci udziału w testach nie jest jednoznaczne z gwarancją udziału. Zapis na kolejne dni testów i możliwość wybrania preferowanego terminu zależy od kolejności zgłoszeń i dostępności wybranego terminu.

Czytaj także: W życie wchodzą nowe przepisy dotyczące wystawiania e-skierowań na rehabilitację uzdrowiskową i do sanatorium

Centrum e-Zdrowia opublikowało końcową wersję strategii na lata 2023–2027. Choć zawiera dużo ogólnych deklaracji, można też w niej znaleźć kilka konkretów i nowych projektów. Przykładowo, cel 99% placówek sprawozdających zdarzenia medyczne do systemu e-zdrowia czy przejście na ICD-11.

– Strategia Centrum e-Zdrowia określa długofalowe cele i pokazuje, jak instytucja zamierza je zrealizować. Pomoże jej wykorzystywać swoje mocne strony, pracować nad słabymi, optymalizować działania i rozwijać się. W efekcie przełoży się to na tworzenie jeszcze lepszych e-usług, odpowiadających potrzebom wszystkich interesariuszy: pacjentów, podmiotów leczniczych i farmaceutycznych, dostawców oprogramowania medycznego oraz organów administracji publicznej – pisze o dokumencie CeZ.

Wiele miejsca poświęcono wewnętrznej organizacji Centrum: misji, wizji, wartościom jak otwartość na nowe potrzeby interesariuszy, innowacyjność, współpraca z wszystkimi podmiotami rynku, ciągłe doskonalenie.

Do tego opisano, jakie obszary obejmują rozwiązania tworzone przez CeZ: promocja zdrowia i profilaktyka; diagnostyka, leczenia i rehabilitacja; kształcenie kadr medycznych; nadzór epidemiologiczny; zarządzanie produktami leczniczymi i kreowanie polityki lekowej; prowadzenie badań i monitoringu.

13 celów CeZ w nowej odsłonie

Największą część dokumentu zajmuje opis 4 obszarów strategicznych. Wczytując się w nie dokładnie, można natrafić na ciekawe plany Centrum na kolejne 5 lat. Oto najważniejsze z nich:

A) Perspektywa interesariuszy

• Wzmocnienie współpracy w oparciu o dialog z interesariuszami: warsztaty dla różnych grup, w tym m.in. UserKon-y dla lekarzy (pierwsza edycja odbyła się w styczniu), projectathonów i „godzin dla dostawców”; możliwość zgłoszenia przez organizacje pacjentów pomysłu na nowe e-rozwiązanie lub funkcjonalność itd.
• Wdrażanie nowych e-usług w obszarze ochrony zdrowia. Tutaj pojawia się lista konkretnych projektów zaplanowanych na kolejne lata: system e-Krew (centralny system gospodarowania zasobami krwi i jej składnikami); system e-Transplant z zastosowaniem innowacyjnych algorytmów dla usprawnienia przebiegu procesów związanych z medycyną transplantacyjną; system e-Hemofilia (monitorowanie i nadzorowanie stosowania produktów leczniczych wydawanych w ramach Narodowego Programu Leczenia Chorych na Hemofilię i Pokrewne Skazy Krwotoczne); system dla chorób rzadkich (monitorowanie zachorowalności i leczenia chorób rzadkich).
• Stworzenie systemu do gromadzenia i analizowania danych genetycznych, które w powiązaniu z danymi z systemu e-zdrowie (P1) umożliwią prowadzenie analiz celem wdrożenia działań zmierzających do optymalizacji procesu diagnostyczno-terapeutycznego pacjenta. CeZ chce też zbudować centralne repozytorium danych dla wybranych podmiotów leczniczych.
• Rozwój Systemu Monitorowania Kształcenia Pracowników Medycznych, portalu pacjent.gov.pl, aplikacji IKP, centralnej e-rejestracji, usługi teleporad i rozszerzenie zakresu dokumentów w Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EDM).
• Wsparcie procesu podejmowania decyzji w oparciu o dane e-zdrowia z wykorzystaniem narzędzi sztucznej inteligencji i rozwiązań z dziedziny Big Data. Planowane jest stworzenie Rejestru Produktów Specjalnych, zgodnie z potrzebą Głównego Inspektora Farmaceutycznego, organiczenie zdarzeń nieporządanych, poprawa interoperacyjności danych.
• Utworzenie Centrum kompetencji e-zdrowia, które umożliwi podnoszenie umiejętności cyfrowych pracowników ochrony zdrowia i pacjentów. W planach jest realizacja projektu dotyczącego podnoszenia kwalifikacji i kompetencji studentów ostatnich lat studiów wyższych medycznych.

CeZ chce też udzielać wsparcia w zakresie cyberbezpieczeństwa m.in. poprzez zespół ds. reagowania na incydenty, a także uczestniczyć w międzynarodowym projekcie dotyczącym budowy Europejskiej tożsamości cyfrowej (The EU Digital Identity Wallet). Mieszkańcy i przedsiębiorstwa w Unii będą mogli w ten sposób weryfikować swoją tożsamość lub potwierdzić niektóre informacje osobowe. Planowane jest Wdrożenie Zintegrowanego Modelu Analitycznego oraz udział w projektach transgranicznych inicjowanych przez Komisję Europejską.

B) Perspektywa procesów wewnętrznych

• Zwiększenie poziomu dojrzałości procesowej, projektowej oraz portfolio
• Transformacja cyfrowa procesów wewnętrznych
• Dialog wewnętrzny

W tym obszarze opisano zwiększanie dojrzałości prowadzenia projektów przez Centrum e-Zdrowia, tworzenie raportów, wydawanie cyklicznego newslettera czy wewnętrzne szkolenia.

C) Perspektywa rozwoju

• Wzmocnienie obszaru cyberbezpieczeństwa. CeZ planuje m.in. program wzmocnienia cyberbezpieczeństwa dla sektora ochrony zdrowia.
• Budowa spójnej architektury e-zdrowia. Architektura dla kluczowych usług e-zdrowia ma być oparta na chmurze danych.
• Standaryzacja usług e-zdrowia. Od stycznia 2023 r. Polska jest (ponownie) członkiem organizacji SNOMED International. Podstawą rozwoju semantyki będzie terminologia SNOMED CT. W planach jest także przejście z ICD-10 na ICD-11. CeZ chce nadal rozwijać Polskią Implementację Krajową HL7 CDA.
• Zwiększenie poziomu jakości świadczenia usług.

D) Perspektywa zasobów

• Rozwój oraz dywersyfikacja kluczowych kompetencji. Powstanie m.in. Akademia AI, aby wdrażać rozwiązania sztucznej inteligencji w polskim systemie zdrowia. CeZ chce mocniej współpracować z jednostkami naukowymi.
• Wzrost atrakcyjności Centrum e-Zdrowia jako pracodawcy.

Kiedy, co i ile?

CeZ zrezygnowało w swojej strategii z kalendarza działań, umieszczając wszystkie nowe i te kontynuowane plany oraz działania w perspektywie 5-letniej. Kilka szczegółów pojawia się jednak w rozdziale opisującym mierniki sukcesu.

I tak dowiadujemy się, że do 2027 ma powstać 15 nowych e-usług w mojeIKP, co roku odbywać się będzie 12 spotkań z dostawcami rozwiązań IT. UserKonów, czyli warsztatów z użytkownikami będzie razem 5 (jedno rocznie).

Zaskakująco, dla aplikacji mojeIKP przyjęto jedynie cel „wzrostu” z obecnych 16,4 mln kont IKP i 3,5 mln zainstalowanych aplikacji, nie określając docelowego poziomu.

CeZ chce zrealizować łącznie 832 szkolenia, co nie jest wiele zakładając, że do grudnia 2022 roku przeprowadzono ich już łącznie 532. Zaplanowano 150 szkoleń dla kadry zarządzającej placówek medycznych. Możemy się też spodziewać 20 kampanii informacyjnych, 6 newsletterów na rok. 50 podmiotów otrzyma wsparcie w obszarze cyberbezpieczeństwa sektorowego, a czas reakcji na cyberzagrożenie ma spaść z 2 godzin do poniżej 60 minut.

I jeden z najambitniejszych planów: odsetek placówek, które raportują zdarzenia medyczne do P1 ma wzrosnąć do 99% w 2027 roku.

Już raczej z ciekawostek: CeZ chce też zmniejszyć odsetek odejść swoich pracowników (19% obecnie) i „dażyć do zrównoważenia zasobów ludzkich w organizacji” – w tej chwili na stanowiskach menedżerskich jest tylko 14% kobiet. Ma też wzrosnąć zatrudnienie z obecnych 352 osób. Możemy się spodziewać min. 96 postów rocznie na platformie LinkedIn.

Aby pobrać strategię Centrum e-Zdrowia, kliknij tutaj.

Czytaj także: Sztuczna inteligencja podpowie lekarzom poziom refundacji

Według nowego raportu Deloitte „Globalne perspektywy dla sektora zdrowia 2023 (Global Health Care Sector Outlook) rynek zdrowia czeka błyskawiczny wzrost roli opieki wirtualnej i fala digitalizacji w ochronie zdrowia. Inwestycje w technologie zapewnią zrównoważony rozwój sektora.

POBIERZ infografikę w wysokiej rozdzielczości (czasopismo OSOZ 12/2022, str. 22-23)

Kilka najważniejszych wniosków z raportu:

TELEZDROWIE – SKUTECZNOŚĆ POTWIERDZONA BADANIAMI

Interakcje z pacjentami na odległość udowodniły swoją wartość. Nowe technologie mogą pomóc obniżyć
koszty, koordynować opiekę, zwiększyć dostępność usług, odciążyć personel medyczny w placówkach medycznych.

PILNE INWESTYCJE W ODPORNY NA KRYZYSY SYSTEM

Kolejne fale pandemii, braki personelu medycznego, zmiany demograficzne i rosnące koszty opieki wymuszają reformę dotychczasowego modelu opieki. Nakłady na systemy do telekonsultacji rosły dynamicznie w ostatnich 3 latach.

NACISK NA EDUKACJĘ

Wielu lekarzy nie wie, jak wykorzystać nowe technologie w swojej pracy, obawiając się utraty więzi międzyludzkich. Jednak dobrze zorganizowana opieka hybrydowa pozwala jeszcze lepiej zaopiekować
się pacjentem.

WSZYSTKO ZACZYNA SIĘ OD EDM

Aby płynnie realizować teleopiekę i koordynować usługi medyczne świadczone przez różnych lekarzy,
należy wdrożyć w całym systemie zdrowia Elektroniczną Dokumentację Medyczną. Otwiera ona drogę do
innych e-usług medycznych.

HYBRYDOWE MODELE OPIEKI

Telekonsultacje pozwalają rozwinąć nowe sposoby świadczenia usług. Przykładem są „wirtualne oddziały”
albo „szpitale w domu”, łączące świadczenia realizowane na miejscu z monitoringiem pacjentów w domu i pomocą 24/7.

RENESANS PROFILAKTYKI

W tradycyjnych modelach zdrowia nie ma na nią czasu albo jest trudna do zorganizowania. Ale dzięki nowym technologiom wiele usług profilaktycznych i zbieranie danych można zautomatyzować, aby nie obciążać dodatkowo lekarzy.

Czytaj także: Kruche systemy zdrowia na liście największych zagrożeń dla świata 2023

17 marca wchodzą w życie nowe przepisy dotyczące skierowań na rehabilitację i leczenie uzdrowiskowe. Formą obowiązkową będzie e-skierowanie, a papierowe dopuszcza się tylko w wyjątkowych przypadkach. MZ przewidział jednak okres przejściowy.

3 marca w Dzienniku Ustaw opublikowane zostało rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, skierowania do sanatorium i na rehabilitację uzdrowiskową są wystawiane i potwierdzane w postaci elektronicznej i przekazywane do Systemu Informacji Medycznej (SIM).

Forma papierowa będzie dozwolona tylko w przypadku:

• braku dostępu do systemu teleinformatycznego
• gdy dotyczy ono świadczenia, które ma być zrealizowane przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego poza granicami kraju.

Ustawodawca przewidział okres przejściowy – do 30 czerwca 2023 r. skierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową mogą być wystawiane i potwierdzane na dotychczasowych zasadach.

W uzasadnieniu przejścia na e-skierowania, Ministerstwo Zdrowia podkreśla, że „rozwiązanie usprawni proces obsługi pacjentów przez skrócenie procesu wystawiania – wypełniania druku skierowania, jak również zniweluje ryzyko zagubienia wersji papierowej takiego druku czy też niewywiązania się z 30-dniowego terminu przesłania skierowania do właściwego oddziału NFZ”.

E-skierowanie wystawiane w systemach gabinetowych będzie można wystawić szybciej, bo niektóre dane będą zaciągane do formularza automatycznie. Dodatkowo lekarz już nie będzie musiał wysyłać wersji papierowej pocztą do oddziału NFZ.

Kliknij tutaj, aby poznać pełną treść rozporządzenia

Rząd Wielkiej Brytanii chce leczyć wirtualnie nawet 50 000 pacjentów miesięcznie, aby zmniejszyć obciążenie Narodowej Służby Zdrowia (NHS), skrócić czas oczekiwania na wizyty i poprawić opiekę nad pacjentami.

„Wirtualne oddziały” należy rozumieć jako „szpital w domu” – chodzi o przeniesienie niektórych usług szpitalnych do miejsca zamieszkania, z jednoczesnym wprowadzeniem zdalnego monitorowania pacjentów. Zdaniem NHS, istnieje wystarczająco dużo dowodów na to, że wirtualne oddziały są bezpieczną i skuteczną alternatywą dla opieki szpitalnej, szczególnie dla starszych pacjentów.

Zapowiedź rządu związana jest z obecnym kryzysem w systemie zdrowia. NHS mierzy się z rekordowymi czasami oczekiwania na wizyty oraz falą strajków pielęgniarek i personelu karetek pogotowia.

Cel 50 000 pacjentów leczonych zdalnie miesięcznie jest bardzo ambitny. To pięć razy więcej niż w 2022 roku. Sekretarz ds. Zdrowia i opieki społecznej Steve Barclay powiedział, że służba zdrowia jest pod ogromną presją. Nie ma szybkiego sposobu na poprawę sytuacji, ale można podjąć natychmiastowe działania, aby zmniejszyć czas oczekiwania na usługi medyczne. W ten sposób pacjenci mieliby odzyskiwać zdrowie „w zaciszu własnego domu”, a dodatkową korzyścią są lepsze wyniki leczenia i odciążenie mocno obłożonych oddziałów ratunkowych.

Dowody kliniczne. W badaniu „Wirtualne oddziały: szybka synteza dowodów i implikacje dla opieki nad osobami starszymi” („Virtual wards: a rapid evidence synthesis and implications for the care of older people”, Oxford Academic), badacze przeprowadzili analizę prac naukowych odnoszących się do hospitalizacji w warunkach domowych. Wniosek: wyniki kliniczne, w tym śmiertelność, były prawdopodobnie równoważne lub lepsze w przypadku hospitalizacji w domu. Także satysfakcja pacjenta jest większa w przypadku „szpitala w domu” w porównaniu z opieką stacjonarną.

Według NHS, dziesiątki tysięcy starszych osób otrzyma odpowiednie wsparcie w domu w ramach nowego planu NHS, aby ograniczyć niepotrzebne podróże do szpitala. Stwierdza się także, że obecna presja wynika przede wszystkim ze zmian demograficznych – starzejąca się populacja cechuje się coraz bardziej złożonymi problemami zdrowotnymi.

„Kluczową częścią planu będzie reforma sposobu, w jaki NHS świadczy usługi, aby dostosować się do zmieniających się potrzeb populacji, w tym poprzez rozszerzenie opieki poza szpitalami”. NHS planuje m.in. stworzyć zespoły ratunkowe wykorzystujące technologie do monitorowania pacjentów w celu minimalizacji ryzyka upadków. Celem jest zmniejszenie do ok. 20% nagłych przyjęć do szpitala. W Wielkiej Brytanii realizowany jest już szereg inicjatyw i programów pilotażowych obejmujących chorych borykających się z powikłaniami po COVID-19.

Według NHS, liczba pacjentów objętych szpitalną opieką wirtualną wzrosła o 50% wzrost w stosunku do 2022 roku. Kolejne 3000 „domowych łóżek szpitalnych” „powstanie przed końcem 2023 roku. Zaawansowane technologicznie oddziały wirtualne wspierają obecnie pacjentów w podeszłym wieku oraz z ostrymi infekcjami oddechowymi i stanami kardiologicznymi. Pacjenci są codziennie odwiedzani przez mobilny zespół kliniczny bezpośrednio w domu lub za pomocą technologii zdalnego monitorowania.

Czytaj także: Wirtualne badania kliniczne, czyli smartfon jako mini-laboratorium

Ministerstwo Zdrowia tworzy biblioteką zaufanych mobilnych aplikacji zdrowotnych, a ich certyfikacja rozpocznie się jeszcze w marcu – informuje Piotr Węcławik, dyrektor Departamentu Innowacji Ministerstwa Zdrowia. Jakie kryteria będą brane pod uwagę?

W sierpniu 2022 roku, Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało certyfikację aplikacji związanych ze zdrowiem oraz stworzenie Portfela Aplikacji Zdrowotnych (PAZ). Aplikacje spełniające określone przez MZ wymagania otrzymają tytuł „Aplikacja Certyfikowana MZ”.

W komunikacie MZ czytamy, że „użytkownik aplikacji, która otrzyma Certyfikat i zostanie umieszczona w PAZ, będzie mieć pewność, że aplikacja ta jest bezpieczna i sprawdzona. Stosowanie danej aplikacji przez pacjenta może pomóc personelowi medycznemu monitorować jego stan zdrowia, wspierać w realizacji zaleceń dotyczących np. diety, ruchu i innych zaleceń niefarmakologicznych.”

Piotr Węcławik, dyrektor Departamentu Innowacji Ministerstwa Zdrowia, zapowiedział, że proces przyjmowania wniosków rozpocznie się w marcu. Szczegóły projektu przedstawił podczas konferencji „Innowacje poprzez cyfryzację w służbie zdrowia” zorganizowanej przez Ambasadę Niemiec w Warszawie i Polsko-Niemiecką Izbę Przemysłowo-Handlową AHK w Warszawie.

Jak aplikacje m-zdrowia będą oceniane?

Aby zgłosić aplikację do certyfikacji, producent będzie musiał wypełnić formularz portfela aplikacji dostępny online. Dyrektor Węcławik zaznaczył, że każda zgłoszona aplikacja medyczna musi być wyrobem medycznym. Kolejne kryteria, które będą brane w procesie wydawania opinii przez MZ, to:

• przydatność (korzyści) dla pacjenta – aplikacja ma być oceniana merytorycznie przez samych pacjentów, a dokładnie przez działającą przy ministrze Radę Organizacji Pacjentów;
• przydatność z punktu widzenia pracowników medycznych – opinia lekarzy, co do zasadności używania aplikacji przez pacjentów i jej wpływu na wyniki zdrowotne;
• bezpieczeństwo danych – ochrona danych i prywatności, przetwarzanie danych zgodnie z RODO, poufność i bezpieczne przekazywanie danych do systemu e-zdrowia.

Dane mają trafiać do „jednego systemu”. Jeśli MZ pozytywnie oceni aplikację, otrzyma ona certyfikat i trafi na listę zaufanych rozwiązań (portfel aplikacji). Po 12 miesiącach certyfikat wygasa i producent będzie musiał ponownie złożyć wniosek o recertyfikację.

MZ szacuje, że proces oceny aplikacji zajmie ok. 2 miesięcy.

W wyjątkowych sytuacjach, kiedy aplikacja będzie wychodziła naprzeciw priorytetom ochrony zdrowia, Ministerstwo Zdrowia może zdecydować się na jej zakup. – W tym roku zakupimy aplikację psychiatryczną dla dzieci i dorosłych – powiedział podczas konferencji Dyrektor Węcławik, zaznaczając, że takie zakupy w przyszłości mogą być częstszą praktyką, jeśli tylko aplikacje mobilne będą wpisywały się w założenia polityki zdrowotnej realizowanej przez MZ.

Certyfikowana, ale nie refundowana

Na razie MZ nie planuje wprowadzenia refundacji stosowania aplikacji m-zdrowia przez publicznego płatnika. Według Dyrektor Węcławika, przeszkodą jest czas: w Polsce potrzeba ok. 2-3 lat, aby usługa medyczna uzyskała wszystkie potrzebne zgody i trafiła do koszyka świadczeń gwarantowanych. Do tego trzeba doliczyć proces wyceny przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.

Takie rozwiązanie, gdzie aplikacja mobilna jest refundowana przez publicznego płatnika, funkcjonuje już w Niemczech, o czym rozmawiali zaproszeni goście. W efekcie prawa uchwalonego w 2019 roku, producenci aplikacji mogą ubiegać się o włączenie swoich rozwiązań do koszyka świadczeń gwarantowanych i ich refundację przez Kasy Chorych.

Aplikacje są oceniane (w trybie tzw. szybkiej ścieżki) przez Federalny Instytut Leków i Urządzeń Medycznych (BfArM). Pod uwagę brane są m.in. korzyści dla pacjenta, funkcjonalność, interoperacyjność i bezpieczeństwo danych. Pozytywna opinia gwarantuje refundację aplikacji m-zdrowia przez 12 miesięcy – lekarz może wypisać aplikację na receptę, a pacjent otrzyma zwrot kosztów z Kasy Chorych. W tym czasie producent musi wykazać korzyści kliniczne ze stosowania rozwiązania. Drugą możliwością jest przedstawienie dowodów klinicznych już na samym początku. Wówczas rozwiązanie trafia na stałe do repozytorium, a jego poziom refundacji jest negocjowany każdego roku.

Obecnie na liście znajduje się 36 aplikacji m.in. pomagających w terapii lęków i lekkiej depresji, leczeniu migreny oraz dla osób z cukrzycą.

Czytaj także: Co potrafi aplikacja mobilna dla pacjenta VisiMed? [TEST]

Mariusz Borkowski z branżą farmaceutyczną jest związany od ponad 25 lat, współpracując między innymi z takimi firmami jak Bioton, Adamed, Sanofi i TZF Polfa. Obecnie jest dyrektorem ds. marketingu w Polfa Tarchomin S.A. W wywiadzie dla OSOZ Polska opowiada o nowym modelu przemysłu farmaceutycznego, gdzie terapie lekowe wspomaga coaching cyfrowy.

Tytuł Pana pracy doktorskiej to „Badanie skuteczności telemedycznego wspomagania terapii podtrzymującej pacjentów ze schizofrenią w stanie remisji.” Jak ocenia Pan efektywność kliniczną telemedycyny w terapii pacjentów z chorobami psychicznymi?

Pracując w poprzedniej firmie miałem okazję współtworzyć platformę telemedyczną, która w założeniu była skierowana do lekarzy psychiatrów. Kiedy ukończyliśmy nad nią pracę, większość lekarzy-psychiatrów powiedziała, że nie będzie z niej korzystać. Realizacja mojej pracy „Badanie skuteczności telemedycznego wspomagania terapii podtrzymującej pacjentów ze schizofrenią w stanie remisji” na Śląskim Uniwersytecie Medycznym spotkała się z dużym sprzeciwem. Tłumaczono mi, że jakakolwiek aplikacja cyfrowa czy telemedyczna nie może leczyć pacjenta. Stąd też oryginalny tytuł pracy musiał zostać zmieniony – słowo „leczenie” zostało zastąpione „wspomaganiem leczenia”.

Sprzeciw środowiska w stosunku do rozwiązań telemedycznych był olbrzymi. Zwłaszcza dlatego, że psychiatrzy są w dużym stopniu humanistami i wychodzą z założenia, że kontakt osobisty z pacjentem jest najważniejszy i nie da się go zastąpić.

Czas pandemii COVID-19 pokazał coś zupełnie innego. Jestem zwolennikiem modelu hybrydowego, połączenia osobistej interakcji z interakcją online. Prowadząc rozmowę przez Internet z pacjentem, jestem w stanie odebrać te same sygnały niezbędne do postawienia diagnozy, jak w przypadku spotkania osobistego.

Jednak trzeba wziąć pod uwagę, że w przypadku mojej pracy, podmiotem badania byli pacjenci ze schizofrenią paranoidalną w bezobjawowej fazie reemisji, gdzie terapia polega na kontynuacji leczenia stanów stabilnych. Chyba wszyscy jesteśmy zgodni co do tego, że w przypadku pacjentów z ostrymi objawami psychotycznymi konieczna jest wizyta osobista.

Czy narzędzia e-zdrowia można rozszerzyć na terapię osób obciążonymi innymi schorzeniami psychicznymi niż schizofrenia?

Absolutnie tak. Dostępnych jest już szereg rozwiązań cyfrowych w postaci aplikacji mobilnych czy platform e-zdrowia z pomocą których można dostarczać usługi zdrowotne. Pojawiają się coraz to nowsze technologie, jak rzeczywistość rozszerzona, poprawiające doświadczenia pacjenta w leczeniu zaburzeń lękowych.

Schizofremia jest w tym aspekcie kontrowersyjna, ponieważ jest jednym z poważniejszych zaburzeń psychotycznych, wywołującym duże emocje w przypadku prób zmian dotychczasowych ścieżek postępowania. Jednak większość osób dotyka problem zaburzeń depresyjnych lub lękowych, które stały się w ostatnich latach powszechnymi chorobami populacyjnymi. Wielu pacjentów, którzy rozpoznali u siebie niepokojące objawy, nie idzie do lekarza, bojąc się stygmatyzacji ze strony społeczeństwa. Telemedycyna jest w takim przypadku wspaniałym rozwiązaniem, bo ułatwia dostęp do pomocy i rozmowy, wprowadzając leczenie pomostowe jeszcze przed pierwszą wizytą.

Z mojego punktu widzenia, teleopieka ułatwia niektórym pacjentom podjęcie decyzji o kontakcie z lekarzem, otwarcie się na pomoc, bo zapewnia intymny i mniej bezpośredni kontakt z terapeutą. Jeśli dołożyć do tego możliwości profilaktyki zaburzeń z pomocą rozwiązań e-zdrowia, telezdrowie powinno stać się częścią opieki zdrowotnej.

Tak samo jak tradycyjne leki?

Tak, w tym zakresie wiele się zmieniło w ostatnich latach. Do niedawna, za produkt leczniczy uznawano wyłącznie fizyczne rozwiązanie w postaci np. tabletki, urządzenia, strzykawki.

Dzisiaj również mobilna aplikacja na smartfona może pełnić rolę profilaktyczną lub leczniczą, w niektórych przypadkach lepiej sprawdzając się od leku. To jest olbrzymi trend – powstaje wiele aplikacji prewencyjnych pozwalających zadbać o zdrowe samopoczucie. W przypadku wspomnianych już zaburzeń lękowych, rzeczywistość wirtualna potrafi zatopić się w wymarzonym świecie i uspokoić, a efekt może być taki sam jak w przypadku zażycia tabletki.

Jednak skuteczność i bezpieczeństwo rozwiązań cyfrowych w terapii i profilaktyce musi być weryfikowana w procesie podobnym do procedury dopuszczenia leku na rynek. Tutaj napotykamy na kilka problemów, m.in. w postaci konieczności przeprowadzenia badań klinicznych i uzyskania patentów niezbędnych do tego, aby produkt uznać za urządzenie medyczne. Wiąże się to z dużymi kosztami i niewiele startupów medycznych na to stać.

Niemniej jednak, rozwiązania cyfrowe i tradycyjne farmaceutyki mogą się wzajemnie uzupełniać, to nie jest wybór „albo… albo.” Przykładowo, w przypadku depresji, działanie leków można dodatkowo wzmocnić aplikacjami wspomagającymi zmianę trybu życia i zachowań. Dopiero odkrywamy potencjał w tym obszarze.

W swojej karierze pracował Pan w kilku firmach branży farmaceutycznej, obecnie w Polfa Tarchomin S.A. Sektor farmaceutyczny nadal w niewielkim zakresie korzysta z form „terapii” cyfrowych czy komunikacji z pacjentem, jakie oferują nowe technologie. Dlaczego?

Trzeba przyznać, że farmacja jest sektorem konserwatywnym. Problem tkwi w tym, że większość osób będących dziś na stanowiskach zarządczych w przemyśle farmaceutycznym, zaczynała karierę po okresie transformacji i pozostała w ramach myślowych z tamtych lat.

Poza wielkimi hasłami, mało która firma farmaceutyczna w Polsce jest naprawdę innowacyjna. Kiedyś miałem okazję uczestniczyć w procesie rekrutacji dla międzynarodowego koncernu, gdzie dyrektor odpowiedzialny za kilka krajów nawet nie rozumiał sformułowania „e-health.” Ten problem dotyczy nie tylko Polski – pewna grupa osób od lat mentalnie tkwi w niezmienionych ramach rzeczywistości.

Drugą przyczyną jest otoczenie regulacyjne, w którym osadzona jest medycyna i farmacja. W procesie wprowadzania na rynek wyrobów medycznych, niezbędne są m.in. certyfikacje. Są to procesy pochłaniające czas, blokujące innowacyjność i tzw. zwinną metodykę agile. Rozwiązania cyfrowe podlegają ciągłemu rozwojowi i doskonaleniu, przykładowo, gdy dokonujemy aktualizacji systemu operacyjnego w naszym smartfonie. W przypadku produktów medycznych nie jest to możliwe i jest to obszar, który wymaga nowego podejścia.

A w jaki sposób farmacja może wykorzystać szanse, które pojawiają się wraz z coraz szybszym rozwojem e-zdrowia?

Na wiele sposobów, chociażby myśląc o rozwoju produktów w kategorii optymalizacji całego procesu: od etapu przedprodukcyjnego, gdzie korzysta się z narzędzi uczenia maszynowego, przez marketing, w którym można stosować tzw. przedstawicieli hybrydowych, łączących narzędzia cyfrowe i offline. Aż do dystrybucji, gdzie farmacja może sięgnąć przykładowo do technologii blockchain. Każdy etap wymaga cyfrowego spojrzenia.

Czego brakuje w digitalizacji polskiej ochrony zdrowia?

Zrozumienia, że musimy działać w sposób holistyczny i zintegrowany. A to umożliwiają narzędzia cyfrowe, stawiając pacjenta w centrum uwagi.

Czytaj także: Chirurgiczna precyzja, czyli jak roboty pomagają w operacjach

Apple dokonał kroku milowego w pracach nad technologią, która umożliwi mierzenie poziomu glukozy we krwi w inteligentnym zegarku tej firmy. Bez nakłuwania, 24 godziny na dobę – donosi Bloomberg.

Nowe informacje o tym, że Apple jest bardzo blisko opracowania funkcji nieinwazyjnego śledzenia poziomu glukozy we krwi wywołały duże poruszenie.

Technologia w fazie testów

W zeszłym tygodniu portal Bloomberg poinformował, że gigant technologiczny osiągnął etap „proof-of-concept” dla technologii monitorującej poziom cukru we krwi przez całą dobę za pomocą inteligentnego zegarka Apple Watch. Bez konieczności pobierania próbki krwi do pomiaru lub kalibracji.

Etap „proof of concept” (sprawdzenie koncepcji) polega na testach prototypu rozwiązania, aby udowodnić, że spełnia ono założenia i oczekiwania, a pomysł jest możliwy do zrealizowania.

Raport Bloomberga powołuje się na informacje od informatorów związanych z tajnym projektem Apple pod nazwą „E5”. Według nich, Apple jest coraz bliżej opracowania technologii i jej komercjalizacji. Firma nie skomentowała tych doniesień.

Warto przypomnieć, że już w 2010 roku ówczesny prezes Steve Jobs doprowadził do cichego przejęcia RareLight – startupu rozwijającego nową metodę nieinwazyjnego monitorowania glukozy.

Objęta tajemnicą technologia Apple łączy w sobie – według przecieków prasowych – fotonikę krzemu i spektroskopię absorpcji optycznej. Wiązki o określonych długościach fal światła kierowane są do płynu śródmiąższowego znajdującego się pod skórą. Światło, które nie zostało pochłonięte przez glukozę odbija się z powrotem do czujnika. Następnie algorytm oblicza stężenie glukozy we krwi.

Ulga dla milionów chorych

Jeśli Apple uda się uzyskać pomiary o dokładności klinicznej i zatwierdzić rozwiązanie w Amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA) dopuszczającej technologie medyczne na rynek, będzie to historyczny przełom w medycynie. Zegarki Apple mogą obecnie m.in. wykonywać EKG czy mierzyć temperaturę ciała. Pomiar poziomu cukru w smartwatchu byłby ulgą dla pacjentów z cukrzycą, ale i krokiem milowym w profilaktyce – innowacja mogłaby wykrywać wczesne objawy choroby.

Na cukrzycę choruje 537 milionów dorosłych (w wieku 20-79 lat). Zgodnie z prognozami, do 2030 roku liczba ta wzrośnie do 643 milionów, a do 2045 roku do 783 milionów.

Według źródeł Bloomberga, prototyp urządzenia przeszedł już wstępne testy potwierdzające dokładność pomiarów. Jest jednak jeden problem: jest ono nadal za duże, aby wbudować go do zegarka Apple Watch. Proces miniaturyzacji może potrwać nawet kilka lat.

Na rynku dostępne są już urządzenia do stałego monitorowania poziomu cukru we krwi w formie plastry naklejanych na skórę. Jednak mają one miniaturową igłę, która wbija się pod skórę.

Czytaj także: Założyciel Spotify otwiera super-nowoczesną klinikę

Jeszcze w tym roku ma powstać funkcjonalność, która pozwoli aplikacjom gabinetowym z automatu zaciągnąć do recepty każdego pacjenta informację o właściwym poziomie refundacji – Ministerstwo Zdrowia poinformowało o rozpoczęciu prac nad rozwiązaniem.

Minister zdrowia Adam Niedzielski powołał zespół, który przygotuje koncepcję systemu informatycznego, który automatycznie będzie określał na każdej z recept właściwy poziom refundacji dla danego leku.

Dziś to sam lekarz musi na podstawie takich informacji jak wiek pacjenta i rodzaj schorzenia określić poziom refundacji w wypisywanej recepcie. W systemie są oczywiście wskazane poszczególne poziomy refundacji, ale ostateczna decyzję o wyborze jednego z nich podejmuje sam lekarz w oparciu o posiadaną wiedzę.

– Reagujemy na głosy środowiska lekarskiego, które wskazują na potrzebę zbudowania systemu automatycznego określania poziomu refundacji danego leku u pacjenta. Chcemy w ten sposób pomóc lekarzom i ograniczyć możliwość popełnienia błędów, która sprawia niejednokrotnie, że pacjent musi wrócić do lekarza. Chcemy też w ten sposób do minimum ograniczać tzw. systemową biurokrację – mówi minister zdrowia dr Adam Niedzielski.

Zadaniem zespołu będzie zebranie międzynarodowych doświadczeń w zakresie aplikacji wspierających pracę lekarza w materii refundacji leków, wskazanie listy leków, które wejdą do automatycznego systemu określania refundacji, opracowanie zasad działania tworzonego systemu informatycznego oraz modelu sztucznej inteligencji, która będzie wspierała dobór poziomu refundacji. 

W skład zespołu, poza reprezentantami ministra zdrowia, wejdą również przedstawiciele Narodowego Funduszu Zdrowia, Centrum e-Zdrowia, Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Naczelnej Rady Lekarskiej, Porozumienia Zielonogórskiego oraz Rady Organizacji Pacjentów przy Ministrze Zdrowia.

Czytaj także: Ta aplikacja mobilna to przewodnik pacjenta po systemie zdrowia