Czy poglądy polityczne determinują opinie o e-zdrowiu?

Badania naukowe wyraźne sugerują, że ludzie o poglądach lewicowych, prawicowych, liberalnych mają różne nastawienie do technologii. I odwrotnie: postęp technologiczny może zapędzać wpływać na zmiany preferencji politycznych.

Prawicowa tradycja, liberalna nauka i lewicowy protekcjonizm

Poglądy polityczne są mocno powiązane z akceptacją nowych technologii, co wynika głównie z systemu wartości determinującego albo otwartość na zmiany, albo przywiązanie do tradycji.

I tak od dawna wiadomo, że osoby o poglądach konserwatywnych są generalnie mniej skłonne do akceptowania innowacji. Potwierdza to m.in. opublikowane w 2024 roku badanie Dlaczego innowatorzy powinni przejmować się moralnością? Ideologia polityczna, podstawy moralne i akceptacja innowacji technologicznych (Why should innovators care about morality? Political ideology, moral foundations, and the acceptance of technological innovations). Zwolennicy partii prawicowych często kierują się wartościami moralnymi nawiązującymi do tradycji i autorytetu, które wiążą się z niższą akceptacją nowych technologii. Konserwatywne poglądy opierają się na stałości i przeszłości, a nie przyszłości i rozwoju.

Jednak sprawa się komplikuje, gdy przyjrzymy się partiom skrajnie prawicowym, konserwatywnym i liberalnej prawicy. Rządy prawicowo-liberalne bardziej wspierają innowacje technologiczne niż lewicowe, co wynika z pro‑rynkowych polityk: deregulacji, ulg podatkowych, współpracy międzynarodowej, dotacji na badania i rozwój napędzających inwestycje sektora prywatnego i komercjalizację nowych technologii. Taką polaryzację widać nie tylko po podejściu do technologii, ale nauki ogółem. Jaskrawym przykładem była pandemia COVID-19. Konserwatystów cechowało generalnie bardziej negatywne nastawienie do szczepień niż liberałów. To odnosi się nie tylko do koronawirusa, ale także do szczepionek na grypę albo HPV. Wyborców partii centrowych cechuje relatywnie większa otwartość na to co nowe.

Wpływ partii skrajnie prawicowych, szczególnie populistycznych, na innowacje nie zależy jednak tylko od moralnych oczekiwań wyborców. Przykładem jest ekonomia. Erozja demokracji może prowadzić do malejącego zaufania inwestorów, dla których liczy się stabilny rozwój gospodarczy. Do tego negacja globalizacji i duże obciążenia podatkowe dla firm zagranicznych mogą hamować przyjęcie najnowszych technologii. Ale niekoniecznie, bo w dobie globalizacji i internetu, nowe produkty i usługi rozprzestrzeniają się nawet w niedemokratycznych reżimach.

Z badania z 2025 roku Kiedy partie polityczne kłamią? Dezinformacja i radykalny populizm prawicowy w 26 krajach (When Do Parties Lie? Misinformation and Radical-Right Populism Across 26 Countries) wynika, że populiści skrajnej prawicy częściej szerzą dezinformację w mediach społecznościowych, co wpływa negatywnie na zaufanie do nauki i nowych technologii. To z kolei może wzmacniać poczucie zagrożenia ze strony takich nowości jak AI.

„Radykalni prawicowi populiści wykorzystują dezinformację jako narzędzie do destabilizacji demokracji i uzyskania przewagi politycznej” – twierdzi Petter Törnberg z Uniwersytetu w Amsterdamie.

Po drugiej stronie skali są rządy lewicowe. Wyborcy są progresywni, ale niekoniecznie w tematach związanych z innowacjami. Jeśli technologie, to zielone i do tego takie, które nie zagrażają miejscom pracy. Duże obciążenia podatkowe wynikające z mocnej polityki socjalnej nie sprzyjają rozwojowi przedsiębiorczości, zwłaszcza tych działających w obszarze AI i nastawionych na automatyzację (zagrożenie dla warunków pracy i zatrudnienia).

Jeszcze inne podejście cechuje partie populistyczne, zarówno te prawicowe jak i lewicowe. Tutaj technologie i innowacje mają ciężko: dominuje retoryka antyelitarna w kierunku instytucji naukowych i organizacji międzynarodowych, w tym UE. Sukces populistów opiera się często na rozmijaniu się z faktami, rozprzestrzenianiu fake-newsów. Dominują cele krótkoterminowe i szybkie „złote środki” na palące problemy, a nie strategiczny rozwój.

Cyfryzacja dla jednych to postęp i korzyści, dla drugich – powód do niepokoju

Krótko mówiąc, lewica często hamuje postęp innowacji technicznych, partie prawicowe są pozytywnie nastawione do technologii, zwłaszcza tych krajowych, a liberalne – wspierają innowacje poprzez rozwój nauki. Ale i tu diabeł tkwi w szczegółach, bo wszystko zależy od efektywności partii rządzącej we wprowadzaniu innowacji w życie i ich znaczeniu w publicznej dyskusji. Same ideały nie wystarczą.

Analogicznie – to, jaka partia jest u władzy, determinuje rozwój innowacji w sektorze zdrowia. Osoby o poglądach liberalno-ekonomicznych chcą mniejszej regulacji i szybszej adopcji nowych technologii. Konserwatyści opowiadają się za ograniczeniami, obawiając się, że technologie naruszają tradycyjny porządek.

Okazuje się, że oprócz tego, że poglądy polityczne wpływają na priorytety w zakresie innowacji, to występuje też sytuacja odwrotna – innowacje mogą kształtować poglądy polityczne. Przykładowo, z badania Polityczne konsekwencje zmian technologicznych (Political consequences of technological change) wynika, że rosnące ryzyko utraty miejsc pracy wskutek automatyzacji zwiększa poparcie dla radykalnej prawicy, zwłaszcza w grupach o niezbyt wysokich dochodach i niższym wykształceniu. W szybko zmieniającym się świecie i przekształceniach rynku pracy napędzanych AI, niektóre grupy społeczne mogą czuć się zagubione, szukając oparcia w mocnych autorytetach i rządach „twardej ręki”.

Czytaj także: E-zdrowie 2018-2025. Pełny obraz w liczbach [RAPORT]