Portugalia: Z aplikacji e-zdrowia korzysta 80% obywateli

Już w latach 90-tych Portugalia rozpoczęła budowę centralnego serwisu e-zdrowia, odpowiednika polskiego IKP. A jak dziś wygląda poziom digitalizacji? O tym opowiada Micaela Seemann Monteiro, lekarka i ekspertka e-zdrowia z Lizbony.

Teleopieka bez granic

Pierwsze usługi e-zdrowia w Portugalii – 10-milionowym kraju na zachodnim krańcu Europy – wprowadził oddział kardiologii dziecięcej Szpitala Pediatrycznego w Coimbrze. Były to telekonsultacje z okręgowymi szpitalami w środkowej i północnej Portugalii, których celem było świadczenie wysoko wyspecjalizowanej opieki niezależnie od miejsca zamieszkania.

Rozwiązanie opiera się na technologii opracowanej przez laboratorium innowacji Portugal Telecom i jest rozwijane do dziś. A nawet przekroczyło granice kontynentu, bo obsługuje również szpitale w portugalskojęzycznych krajach afrykańskich, takich jak Angola czy Cabo Verde. To przykład, jak telemedycyna pomaga tysiącom dzieci potrzebujących opieki kardiologicznej.

Narodowe usługi e-zdrowia

W 1998 roku rozpoczął działalność największy obecnie portugalski serwis e-zdrowia czyli „Dói, dói – trim trim”. Początkowo była to usługa telefonicznego triażu pielęgniarskiego świadczona przez Narodową Służbę Zdrowia (SNS) w celu wsparcia rodziców, gdy ich dziecko zachorowało (red.: portugalski system zdrowia jest podobny do polskiego – Narodowa Służba Zdrowia (SNS) jest odpowiednikiem Narodowego Funduszu Zdrowia NFZ). Od 2007 roku serwis pomaga również dorosłym.

W międzyczasie nazwa zmieniła się na SNS24. Serwis cały czas ewoluuje w stronę cyfrowych „drzwi wejściowych” do systemu zdrowia, oferując szeroki i stale rosnący zakres usług e-zdrowia. Aplikacja mobilna SNS24 ma już ponad 8 milionów pobrań, czyli jest używana przez 80% społeczeństwa.

Tak szeroka akceptacja nie jest przypadkiem. Kolejne rządy Portugalii wspierały rozwój e-zdrowia poprzez tworzenie przyjaznych regulacji, finansowanie zakupu technologii przez placówki ochrony zdrowia oraz wprowadzenie modeli refundacji dla e-usług. Rolę koordynatora digitalizacji przy Ministerstwie Zdrowia pełni powołana w 2010 roku Narodowa Agencja Zdrowia Cyfrowego. Jest ona odpowiedzialna za rozwój kolejnych rozwiązań cyfrowych, w tym m.in. obywatelskiej elektronicznej kartoteki pacjenta.

W 2016 roku rząd uruchomił Krajowe Centrum Telezdrowia (CNTS), które ma aktywnie promować tworzenie i przyjmowanie usług telezdrowotnych. W 2019 roku, CNTS przygotował Narodową Strategię Telezdrowia, która została następnie ratyfikowana przez Parlament.

Oto pięć najbardziej popularnych usług e-zdrowia w Portugalii:

e-Recepta

Portugalia uruchomiła e-Receptę w 2015 roku. Pacjenci mogą otrzymać elektroniczną receptę e-mailem, poprzez aplikację SNS24 lub SMS. Obecnie ponad 97% recept wystawianych przez publicznych i prywatnych świadczeniodawców to e-recepty. E-recepta okazała się również kluczowym elementem usług telemedycznych, takich jak telekonsultacje. Wcześniej były one niepełnowartościowe, bo nie można było zdalnie przepisać leku.

Portugalia należy również do pierwszej grupy krajów europejskich, które wdrożyły transgraniczną e-receptę.

e-Badania

„Exames sem papel” (badania bez papieru) to nazwa cyfrowej obsługi badań laboratoryjnych w ramach SNS. Pacjenci otrzymują skierowanie od lekarza rodzinnego SMS-em, e-mailem lub w aplikacji SNS24. Następnie mogą wybrać dowolne, pobliskie laboratorium, a wyniki otrzymają w swojej aplikacji, gdy tylko będą dostępne. Wyniki są też przesyłane do elektronicznej karty zdrowia obywatela i udostępniane lekarzowi rodzinnemu. Od maja 2022 r. do stycznia 2023 r. w ten sposób zarejestrowano prawie 23 mln wyników.

Teletriage

W ostrych stanach, każdy obywatel może skorzystać z usługi triażu telefonicznego świadczonego przez pielęgniarki w ramach SNS24. Na podstawie rozmowy, pacjent jest kierowany do dalszej opieki. Serwis cieszy się dużą popularnością: w 2022 r. pielęgniarki SNS24 przeprowadziły ponad 8 milionów ocen zdrowia, kierując pacjentów do podstawowej opieki zdrowotnej, opieki pilnej, krajowej linii alarmowej lub udzialając porad w zakresie samoopieki.

Oprócz tego pacjenci mogą skorzystać z cyfrowej wyszukiwarki objawów SNS24 (wstępna diagnoza, tzw. symptom checker). Teletriaż i symptom checker były centralnymi elementami zarządzania zdrowiem publicznym podczas pandemii COVID-19.

Telekonsultacje

Konsultacje wideo lekarza z pacjentem istnieją w Portugalii od 2016 roku. Jednak w tym przypadku to sektor prywatny napędził ich rozwój. Dziś telekonsultacje są powszechną praktyką w podstawowej opiece zdrowotnej oraz w prywatnych i publicznych szpitalach. Do rynku wirtualnej opieki zdrowotnej dołączyli publiczni ubezpieczyciele zdrowotni, ale i cyfrowi dostawcy, oferując nowe firmy opieki zdalnej.

Po gwałtownym wzroście spowodowanym pandemią COVID-19, liczba telekonsultacji spadła, ale ustabilizowała się na poziomie wielokrotnie wyższym niż przed 2020 rokiem.

Elektroniczna książeczka szczepień

Cyfrowa książeczka szczepień została wprowadzona w 2017 roku i jest dostępna za pośrednictwem aplikacji SNS24. Nie tylko przechowuje zapisy już zrealizowanych szczepień, ale także wyświetla osobisty harmonogram szczepień zgodnie z krajowym planem szczepień, aby pacjenci nie przegapili żadnych zalecanych szczepionek.

Oprócz tego w ekosystemie e-zdrowia dostępne są także takie e-usługi jak zdalna rejestracja do lekarza pierwszego kontaktu czy e-zlecenia na recepty na leki przewlekłe. Niestety, nadal nie wszyscy Portugalczycy korzystają z tych technologicznych nowości. Przeszkodą są często braki umiejętności cyfrowych. Z tego powodu Ministerstwo Zdrowia wraz z Ministerstwem Sprawiedliwości, gminami i sektorem społecznym utworzyło punkty obsługi wyposażone w komputery pozwalające na korzystanie z e-usług w ramach SNS24. Przeszkoleni asystenci pomagają w obsłudze systemu. Takich punktów jest już 339.

Czytaj także: E-zdrowie w Szwecji