Co nowego w zdrowiu i e-zdrowiu? Podsumowanie marca

Nowe przepisy europejskie, problemy z e-receptami rocznymi, czarne chmury nad centralną e-rejestracją oraz zmiany legislacyjne i kadrowe w podsumowaniu Aleksandry Kurowskiej.

E-zdrowie i cyfryzacja

W marcu miały miejsce dwa kroki milowe dotyczące innowacji w Europie. Parlament Europejski przegłosował EU AI Act, czyli akt w sprawie inteligencji. To pierwsza regulacja, która będzie miała także wpływ na rozwiązania AI dla medycyny. Nowe prawo wprowadzające m.in. 4 poziomy ryzyka dla AI wejdzie wejdzie w życie w okolicach maja lub czerwca. Kraje członkowskie UE mają 2 lata na dostosowanie się do przepisów aktu ws. sztucznej inteligencji.

– AI Act nie będzie stanowił wielkiej rewolucji dla producentów AI w branży Healthcare & Life Sciences, ponieważ wymogi AI są w dużym stopniu wzorowane na przepisach dot. wyrobów medycznych (MDR i IVDR) – komentuje adwokat Michał Chodorek (kliknij tutaj, aby przeczytać pełny wywiad).

Kilka dni później osiągnięto porozumienie w sprawie europejskiej przestrzeni dotyczącej danych zdrowotnych (European Health Data Space, EHDS). Oznacza to, że skrócona elektroniczna dokumentacja medyczna pacjentów (Patient Summary) – zawierająca e-recepty, obrazy medyczne i ich opisy, wyniki badań laboratoryjnych i wypisy ze szpitala – będzie dostępna we wspólnym formacie europejskim. Pacjenci będą mogli ją udostępniać lekarzom w całej UE, a placówki medyczne – sięgać do krytycznych z punktu leczenia danych. EHDS ma też umożliwić wtórne wykorzystanie danych do m.in. celów naukowych. Zgodnie z kalendarzem, EHDS ma wejść w życie w 2025 roku.

Od 1 marca to System Informacji Medycznej SIM opracowany przez Centrum e-Zdrowia oblicza ilość leku, środka spożywczego lub wyrobu medycznego przepisanego na tzw. e-recepcie rocznej. Od 1 kwietnia wykorzystanie tej funkcji ma być obligatoryjne, ale lekarze nadal nie wystawiają e-recept rocznych zgodnie z nowym standardem. Do tego aptekarze zgłaszają, że system często podaje dziwne przeliczenia. Zmianie sprzeciwili się już lekarze z Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia (PPOZ) twierdząc, że to kolejne obciążenie administracyjne.

Ciemne chmury zbierają się nad Centralną e-Rejestracją. Podczas panelu o e-zdrowiu na Kongresie Wyzwań Zdrowotnych w Katowicach, dostawcy IT alarmowali, że projekt jest tak zawiły i trudny do wdrożenia po stronie placówek, że w obecnej postaci jest skazany na porażkę.

Polacy mogą już wykupić e-receptę transgraniczną na Łotwie. To 8 kraj Unii Europejskiej – po Chorwacji, Czechach, Estonii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii (z wyjątkami) i Portugalnii – który dołączył do projektu.

System zdrowia

Izabela Leszczyna dopiero wdraża się w roli Ministra Zdrowia, wybierając tematy prostsze organizacyjnie i unika kontrowersji. Jej miesiąc miodowy na stanowisku ministerialnym już minął, a najsłabszym ogniwem okazują się być doradcy. Przykładem może być absurdalna argumentacja przesunięcia wejścia w życie Krajowej Sieci onkologicznej: około 7,5 tys. pacjentów w skali kraju straciłoby leczenie w dotychczasowych szpitalach i dotyczyło to kilkuset placówek. Nie trudno wyliczyć, że taka placówka miałaby średnio około 30 pacjentów onkologicznych rocznie, a biorąc pod uwagę, ile mamy zachorowań, byłoby to po parę przypadków w roku np. raka płuca, prostaty czy piersi. Nie ma szans, że leczą dobrze, że mają specjalistów śledzących wszystkie nowinki w każdym z nowotworów, że kupują leki do wszystkich programów lekowych.

Minister zapowiedziała też, że MZ nie zlikwiduje żadnego szpitala i to w sytuacji, gdy część z nich świadczy usługi na niskim poziomie, pacjenci nie chcą się w nich leczyć, brakuje im kadr i generują długi. Więc może jednak likwidacja i otwarcie w to miejsce np. opieki długoterminowej byłoby korzystniejsze dla chorych? Kolejną nietrafioną decyzją jest unieważnienie kolejnych konkursów na szefów dużych instytucji zdrowotnych. O ile np. w Agencji Badań Medycznych czy w Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji są nieźli wiceprezesi, to np. w GIF nie ma nikogo w zarządzie.

Z punktu czysto dziennikarskiego docenić należy, że Minister Zdrowia na konferencjach prasowych odpowiada na wszystkie pytania. Wielu z jej poprzedników wolało wygłaszać oświadczenia lub dopuszczało maksymalnie trzy pytania.

Od 1 lipca, jak co roku mają wzrosnąć najniższe pensje pracowników medycznych, ale nadal nie ma wyliczeń o ile trzeba podnieść stawki szpitalom. Na dodatek w Sejmie trwa próba przesuwania w czasie problemu, jakim jest dla rządu i szpitali obywatelski projekt podniesienia stawek i zmiany tabeli dotyczącej pielęgniarek i położnych.

Pielęgniarki mają zyskać możliwość wykonywania dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu oraz podawania leków drogą doszpikową. Warunkiem jest ukończenie kursu specjalistycznego lub kursu kwalifikacyjnego lub posiadanie tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu. To jedna z propozycji MZ w zakresie rozszerzenia kompetencji pielęgniarek. Projekt przewiduje też m.in., że pielęgniarki będą mogły podawać adrenalinę, oraz – po teletransmisji EKG i konsultacji z lekarzem oceniającym zapis EKG – lek przeciwpłytkowy nowej generacji podawany w ostrych zespołach wieńcowych jako przygotowanie do angioplastyki, a także lek o działaniu przeciwkrwotocznym.

W przypadku poszerzania kompetencji ratowników jak zawsze są problemy. Lekarze są przeciwni nadawaniu ratownikom medycznym uprawnienia do wykonywania badania USG u pacjenta w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej podczas ostatniego posiedzenia negatywnie zaopiniowało projekt w zakresie kursów kwalifikacyjnych dla ratowników medycznych.

Leki i apteki

Ukazała się nowa lista leków refundowanych, zawierająca wiele nowości oraz po raz pierwszy załącznik z polskimi lekami (produkowanymi w Polsce lub z polskimi substancjami aktywnymi). Pacjenci będą płacić o 10 proc. mniej za leki wyprodukowane w Polsce i o 15 proc. mniej – jeśli dodatkowo wykorzystano do ich produkcji składniki wytworzone w naszym kraju. Obecnie udział krajowych leków stanowi 35 proc. wartości rynku leków refundowanych, natomiast według ilości sprzedaży jest to 48 proc.

Prezydent nie zgadza się na udostępnienie tabletek „dzień po”, zwłaszcza nastolatkom. Nie podpisze ustawy. Minister Leszczyna zapowiada jednak, że ma plan B, wprowadzający obiecaną zmianę bez konieczności podpisu prezydenta (czyli pozaustawowo).

W popularnych serwisach społecznościowych pojawiają się informacje o bonach lekowych lub kartach podarunkowych dla pacjentów do aptek, które rzekomo wydaje NFZ. To oszustwo oraz próba wyłudzenia danych i pieniędzy – ostrzega Fundusz.

Finanse

2,23 mld zł – o tyle zmieniono właśnie plan finansowy Funduszu na ten rok. Prezes NFZ podpisał zarządzenie – celem jest m.in. zapłata nadwykonań z 2023 r. Pieniądze podchodzą z funduszu zapasowego. Choć kwota może wydawać się duża, to w skali wydatków na świadczenia zdrowotne daje wzrost tylko o 1,42 proc.

Na razie nie ma mowy o dodatkowych pieniądzach dla NFZ od rządu. Wręcz przeciwnie. Trzecia Droga grozi zerwaniem koalicji, jeśli składka zdrowotna dla samozatrudnionych nie zostanie obniżona. Ale powrót do zryczałtowanej składki bez zmiany całego systemu oznaczałoby spadek dochodów Funduszu. Przypomnijmy, że poprzedni rząd dał ze składek nieco więcej, ale przesunął do NFZ finansowanie różnych zadań, które wcześniej opłacano z budżetu państwa, więc Fundusz stracił. Chodzi m.in. o finansowanie ratownictwa medycznego, leczenia osób z HIV i hemofilią, wysokospecjalistyczne operacje jak przeszczepy.

Choć w komunikacji rządu wiele mówi się o rychłym uruchomieniu unijnych pieniędzy z KPO, w tym na zdrowie, to brak wypełnienia kamieni milowych może być problemem. Wzrost zobowiązań szpitali i brak reformy, przesunięcie wejścia w życie krajowej sieci onkologicznej oraz niewypełnienie wielu innych zobowiązań może wiązać się z utrudnieniami w wykorzystaniu pieniędzy UE.

Kadry

Stanowisko szefa NFZ utrzymał Filip Nowak, ale w ostatnich tygodniach wymieniane są władze wojewódzkich oddziałów NFZ. Pełnienie obowiązków dyrektora oddziału NFZ w Bydgoszczy powierzono Maciejowi Schulzowi, oddziału NFZ w Białymstoku – Wojciechowi Kuźmickiemu, oddziału NFZ w Rzeszowie – Katarzynie Kowalewskiej. Martę Cal powołano na pełniącą obowiązki dyrektora lubuskiego oddziału NFZ; Katarzynę Słodką – na p.o. dyrektora mazowieckiego oddziału NFZ; Jerzego Pilarskiego – na p.o. dyrektora wielkopolskiego oddziału NFZ. W sumie siedem kolejnych czeka na nowych szefów. Powołano też nowego wiceprezesa w Centrali NFZ ds. mundurowych (od bardzo dawna był wakat). Został nim Miłosz Anczakowski. Z kolei od 5 lutego wiceprezesem NFZ jest  Marek Augustyn. 

Kontynuowane są zmiany w resortowych szpitalach. Dr hab. Agnieszka Neumann–Podczaska została powołana na dyrektora Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie. Wcześniej szefem był Marek Tombarkiewicz, były wiceminister zdrowia w rządzie PiS oraz m.in. szef szpitala w Staszowie.  Do pełnienia obowiązków szefa Państwowego Instytutu Medycznego MSWiA powołano prof. Piotra Suwalskiego. Płk Robert Szyca nie jest już komendantem 10. Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy.

Odwołany został też dr hab. Adam Maciejczyk, dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu ze stanowiska przewodniczącego Krajowej Rady Onkologicznej. Od dawna lobbowali za tym przeciwnicy Krajowej Sieci Onkologicznej.

Dziwne rzeczy działy się przy zmianie konsultantów krajowych. 26 lutego z funkcji konsultanta krajowego w dziedzinie psychoterapii została odwołana Renata Mizerska, powołana 11 grudnia 2023 r. Powodem były protesty części środowiska psychoterapeutów. Tego samego dnia nowym konsultantem został prof. Wiesław Cubały, ale dwa dni później zniknął z listy konsultantów. MZ podało, że jego powołanie zostało uznane za nieważne ze względów proceduralnych. Teraz trwają poszukiwania kolejnego.

Z funkcji konsultanta krajowego do spraw kardiologii odwołany został prof. Tomasz Hryniewiecki. Wcześniej stracił również stanowisko pełnomocnika ministra zdrowia ds. Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia. Z ciekawostek – MZ zmieniło zakres kompetencji wiceministrów. Urszuli Demkow odebrano kompetencje zostawiając tylko choroby rzadkie. Nie będzie już odpowiadać za rozwój kadr.

Czytaj także: Parlament Europejski przyjął EU AI Act. Co to oznacza dla ochrony zdrowia?